Monday, April 29, 2013
Tuesday, April 23, 2013
ျမန္မာႏိုင္ငံအလယ္ပိုင္း မိတီၳလာၿမိဳ႕ျဖစ္စဥ္
http://burma.irrawaddy.org/archives/37994
ျမန္မာႏိုင္ငံအလယ္ပိုင္း မိတီၳလာၿမိဳ႕။
ဘုန္းၾကီးတပါးက မြတ္ဆလင္ မိန္းကေလးတေယာက္ကို ခ်ဳပ္ကိုင္္ၿပီး လည္ပင္းကို ဒါးျဖင့္ေထာက္ရင္း လိုက္တားေနေသာ ရဲမ်ားကို လွမ္းေအာ္သည္။
“လိုက္မလာနဲ႕၊ လိုက္လာရင္ သူ႕ကို သတ္ပစ္လိုက္မယ္”။
ထိုေန႔သည္ မတ္လ ၂၁ ရက္ အဂၤါေန႔ျဖစ္သည္။ မ်က္ျမင္သက္ေသမ်ား၏အဆိုအရ တုတ္၊ ဓား လက္နက္မ်ားကိုင္ေဆာင္ထားေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္လူအုပ္သည္ ၁၀၀ခန္႔ ရွိေသာ မူဆလင္မ်ား ၏ေနာက္သို႔ ထပ္ၾကပ္လိုက္ခဲ့ၾကသည္။
နာရီအနည္းငယ္အတြင္းတြင္ မြတ္ဆလင္ ၂၅ ဦးခန္႔ သတ္ျဖတ္ခံလိုက္ရ၏။ ေသြးအလိမ္းလိမ္းျဖင့္ ရုပ္အေလာင္းမ်ားကို မဂၤလာေဇယ်ံဳ ရပ္ကြက္မွ ကုန္းငယ္တခုေပၚသို႔ဆြဲတင္သြားၾကၿပီး မီး႐ိႈ႕လိုက္ၾကသည္။ ရႊံ႕ဗြက္မ်ားအတြင္းတြင္ သတ္ျဖတ္ခံထားရသူ အခ်ိဳ႕ကိုလည္း ေတြ႔ရသည္။ မီးကၽြမ္းေနေသာ အသက္ ဆယ္ႏွစ္အရြယ္ခန္႔ ကေလးႏွစ္ေယာက္၏ အေလာင္းမ်ားကိုလည္း ႐ိုက္တာသတင္းဌာနမွ ဓာတ္ပံုဆရာ ျမင္ခဲ့ရ၏။
၂၀၁၁ ခုႏွစ္ ၿပီးဆံုးခဲ့ေသာ ၄၉ႏွစ္ၾကာ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကာလအတြင္းက ဥေပကၡာျပဳ ထားခဲ့ေသာ လူမ်ိဳးေရးမုန္းတီးမႈ ျပႆနာမ်ားသည္ ယခုအခ်ိန္တြင္ ပိုမိုက်ယ္ျပန္႔လာၿပီး သမိုင္း၀င္ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းေရးကို ၿခိမ္းေျခာက္လာသည္အထိ ျဖစ္လာ၏။ လူမ်ိဳးေရးခြဲျခားမႈ အားေကာင္းလာသလို ယင္းကိုေထာက္ခံသည့္ လႈပ္ရွားမႈမ်ား၏ အရိပ္လကၡဏာမ်ားလည္း သိသာစြာ ထြက္ေပၚ၍လာသည္။
အစိုးရ႐ံုးစိုက္ရာ ေနျပည္ေတာ္မွ ကီလိုမီတာ ၁၃၀ ကြာေ၀းေသာ လူတသိန္းေက်ာ္ေနထိုင္သည့္ မိတၳီလာၿမိဳ႕တြင္ ျပႆနာျဖစ္ၿပီး ေလးရက္ၾကာသည့္အခါ အနည္းဆံုး ၄၃ဦး ေသဆံုးခဲ့ရၿပီးျဖစ္သည္။ မြတ္ဆလင္ အမ်ားစုပါ၀င္ေသာ လူေပါင္း ၁၃၀၀၀ ခန္႔သည္ မိမိတို႔ေနအိမ္ႏွင့္ လုပ္ငန္းမ်ားကို စြန္႔ခြာထြက္ခဲ့ၾကရသည္။ လူစုလူေ၀းျဖင့္ အၾကမ္းဖက္ခဲ့ၾကသည့္ အဓိက႐ုဏ္းမ်ား ျမန္မာႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္း ၿမိဳ႕ရြာ ၁၄ ခုခန္႔တြင္ ျဖစ္ေပၚခဲ့ျခင္းက ႏိုင္ငံကို အာရွ၏ လူမ်ိဳးေရးခြဲျခားမႈ ျပင္းထန္ေသာ ႏိုင္ငံစာရင္းတြင္ ထိပ္နားအထိေရာက္ေအာင္ တြန္းပို႔လိုက္သည္။
မ်က္ျမင္သက္ေသ ၃၀ ေက်ာ္၏ ထြက္ဆိုခ်က္မ်ားကို အေျချပဳ၍ ပဋိပကၡကို ဆန္းစစ္ၾကည့္ေသာအခါ မိတၳီလာၿမိဳ႕မွ မူဆလင္၂၅ ဦးသတ္ျဖတ္ခံခဲ့ရမႈတြင္ ရံဖန္ရံခါ ဒီမိုကေရစီေရးလႈပ္ရွားမႈ၏ သေကၤတအျဖစ ္ျမင္ေတြ႔ ရတတ္ေသာ ဗုဒၶဘာသာဘုန္းေတာ္ႀကီးအခ်ိဳ႕က ဦးေဆာင္ခဲ့ေၾကာင္း ေတြ႔ရွိရ၏။ ရာဇ၀တ္မႈမ်ားသည္ လံုၿခံဳေရးအဖြဲ႔၀င္မ်ား၏ မ်က္ေမွာက္မွာပင္ျဖစ္ပြားခဲ့ၿပီး ေဒသဆိုင္ရာႏွင့္ ဗဟိုအာဏာပိုင္မ်ားက ဟန္႔တားႏိုင္ျခင္း မရွိခဲ့ေပ။
မၿငိမ္သက္မႈက အျခားၿမိဳ႕မ်ားဆီကိုပါ ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔သြားသည္။ စီးပြားေရးၿမိဳ႕ေတာ္ ရန္ကုန္ႏွင့္ နာရီအနည္းငယ္သာ ခရီးကြာလွမ္းသည့္ ေနရာအထိ ေရာက္ရွိလာျခင္းကို မျမင္ေယာင္ျပဳေနၾကသည့္ လံုၿခံဳေရးတာ၀န္ခံတို႔၏ လုပ္ရပ္က အေထာက္အပံ့ တစံုတရာ ျဖစ္ေစခဲ့သည္။ မတ္လ ၂၁ ရက္ေန႔ သတ္ျဖတ္မႈမ်ားၿပီးသည့္ေနာက္ မႏၲေလးတိုင္း ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္က အေျခအေနကို ထိန္းသိမ္းႏိုင္ၿပီဟု ဆိုခဲ့ေသာ္ျငား ေနာက္ထပ္သံုးရက္အထိ ေဒါသေတြကို မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ၾကေသးပါ။ မိတၳီလာၿမိဳ႕ကို အစြန္းေရာက္ဘုန္းႀကီးေတြလက္သို႔ ေပးအပ္လိုက္ရသည္။ မီးသတ္ကားေတြ တားဆီးခံရ၏။ ယံုၾကည္မႈ ေပ်ာက္ဆံုးသြားရသည့္ ကယ္ဆယ္ေရး၀န္ထမ္းမ်ားႏွင့္အတူ ပတ္၀န္းက်င္တခုလံုးသည္လည္း ေဒါသႏွင့္ ေၾကာက္႐ြံ႕စိုးထိတ္မႈေတြ ျပည့္ေနခဲ့ရသည္။
ျဖစ္ရပ္၏ လက္သည္တရားခံ အားလံုးသည္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား မဟုတ္ပါ။ သူတို႔သည္ ဆူပူမႈကို စတင္ေသာသူမ်ားေတာ့ ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဤအေရးအခင္းတြင္ ပထမဆံုး အသက္ဆံုး႐ံႈးသည္မွာ မူဆလင္မ်ား၏ သတ္ျဖတ္မႈခံလိုက္ရေသာ ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးတပါးျဖစ္ေနသည္။
မိတၳီလာမွ ရာဇ၀တ္မႈမ်ားႏွင့္ အစိုးရ၏ တာ၀န္ယူမႈ အားနည္းျခင္းသည္ ယခင္ႏွစ္က ျမန္မာႏိုင္ငံ အေနာက္ဖက္ျခမ္း ရခိုင္ျပည္နယ္၌ ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ ကိစၥရပ္မ်ားမွ ႐ိုက္တာသတင္းဌာန ရရွိခဲ့ေသာ အခ်က္မ်ားႏွင့္ တူေနေၾကာင္း ေတြ႔ ရွိရသည္။ ယခုတႀကိမ္ ေပၚေပါက္လာရသည့္ အေရးအခင္းသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ႏွလံုးသားပမာ ဗ်ဴဟာေျမာက္ အခ်က္ အခ်ာက်သည့္ ၿမိဳ႕တြင္ ျဖစ္ေနသည့္အတြက္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးသမားဟု သတ္မွတ္ျခင္းခံရသူ သမၼတဦးသိန္းစိန္သည္ လံုၿခံဳေရးလက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႔မ်ားအေပၚတြင္ ထိန္းခ်ဳပ္ခြင္ ့ျပည့္၀စြာရွိပါ၏ေလာဟု ေမးခြန္းထုတ္စရာျဖစ္လာသည္။
ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ားစုေနထိုင္ၿပီး ေရႊေရာင္၀င္းလက္သည့္ ပုထိုးေစတီမ်ားရွိေနေသာေၾကာင့္ “ေရႊႏိုင္ငံ”ဟု သိၾကသည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ယခုျဖစ္ရပ္က အမွန္တရားတခုကို ဖြင့္ထုတ္ျပခဲ့၏။ လြန္ခဲ့ေသာ ဆယ္စုႏွစ္ေတြအထိ မြတ္ဆလင္ဆန္႔က်င္ေရး လႈပ္ရွားမႈမ်ားတြင္ ဘုန္းႀကီးမ်ားက အဓိကေနရာမွ ပါ၀င္ခဲ့သည္။ ျဖစ္ေပၚခဲ့ေသာ ဆူပူမႈႏွင့္ ဆက္ႏြယ္သူ ၄၂ ဦးကို ဖမ္းဆီးထားၿပီးၿပီဆိုေသာ္လည္း “၉၆၉”ဟု သိၾကသည့္ ဘာသာေရးလႈပ္ရွားမႈတခုကို အရွိန္ျမင့္တက္ေစသည့္ ေဟာေျပာမႈေတြကို ျပဳလုပ္ေနၾကဆဲျဖစ္သည္။
ျဖစ္စဥ္ကို အကဲျဖတ္သံုးသပ္ရာတြင္ ဘာသာေရးသာမက စီးပြားေရးအရလည္း ပဋိပကၡကိုျဖစ္ေစေသာ အေၾကာင္းေတြ ထြက္ေပၚလာသည္။ မိတၳီလာ အပါအ၀င္ ျမန္မာႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္းေဒသတြင္ မြတ္ဆလင္မ်ားသည္ သူတို႔၏အိမ္နီးခ်င္း ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားထက္ ေငြေၾကးျပည့္စံုၾကသည္။ တႏိုင္ငံလံုး အတိုင္းအတာအရတြင္ လူဦးေရ၏ ၅ ရာခိုင္ႏႈန္းသည္သာ မူဆလင္မ်ားျဖစ္ေသာ္လည္း မိတၳီလာၿမိဳ႕တြင္မူ သံုးပံုတပံုက မူဆလင္ျဖစ္၏။ အဆင့္ျမင့္ အိမ္ၿခံေျမမ်ား၊ လွ်ပ္စစ္ပစၥည္း အေရာင္းဆိုင္မ်ား၊ အ၀တ္အထည္ဆိုင္မ်ား၊ စားေသာက္ဆိုင္မ်ားႏွင့္ ေမာ္ေတာ္ဆိုင္ကယ္ အေရာင္းဆိုင္မ်ားကို မြတ္ဆလင္တို႔ ပိုင္ဆိုင္ၾက၍ လူမ်ားစုျဖစ္ေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားထက္ သိသာစြာ၀င္ေငြေကာင္းသူမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ားစုမွာကား အလုပ္သမားမ်ား၊ လမ္းေဘးေစ်းသည္မ်ားအျဖစ္ အသက္ေမြးၾက၏။
ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ရာစုတ၀က္နီးပါး လႊမ္းမိုးထားခဲ့သည့္ တံခါးပိတ္၀ါဒႏွင့္ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးလက္ေအာက္မွ လြတ္ေျမာက္ လာခါစျဖစ္သည္။ ေငြပင္ေငြရင္းေတာင့္တင္းမႈသည္ တံခါးဖြင့္လာသည့္ စီးပြားေရးတြင္ ေရွ႕ဆံုးကိုေရာက္ဖို႔ အေရးပါသည္။ လတ္တေလာျဖစ္ေပၚခဲ့သည့္ မၿငိမ္သက္မႈမ်ားက စီးပြားေရးတြင္ ကာလရွည္စြာ တည္ေဆာက္ထားသည့္ မူဆလင္အသိုက္အ၀န္းကို ေဘးေရာက္သြားေစႏိုင္သည္။ ဆူပူမၿငိမ္သက္မႈႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ ေကာလဟာလမ်ား၊ ထင္ေၾကးမ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးအေပၚ ႀကီးမားေသာ အခက္အခဲ အက်ပ္အတည္း က်ေရာက္ေစႏိုင္၏။
သို႕ေသာ္ ပါလီမန္အတြင္းမွ အတိုက္အခံေခါင္းေဆာင္ ႏိုဘယ္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆုရွင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကလည္း သူ၏ ပုဂၢိဳလ္ ေရး အရွိန္အ၀ါကို သံုးစြဲကာအေျခအေနကို တားဆီးႏိုင္ခဲ့ျခင္းမရွိေပ။ ဗုဒၶဘာသာကို အလြန္ ယံုၾကည္သက္၀င္ေသာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္သည္ ဥပေဒစိုးမိုးေရး ရရွိေအာင္ မလုပ္ႏိုင္လွ်င္ အေျခအေန ပိုမို ဆိုး၀ါးက်ယ္ျပန္႔သြားႏိုင္သည္ အစရွိေသာ သတိေပးစကား အနည္းငယ္ကိုသာဆိုႏိုင္ခဲ့၏။ ဤေဆာင္းပါးအတြက္ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးခြင့္ေတာင္းခံရာတြင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ျငင္းပယ္ခဲ့သည္။
ေရႊဆံညွပ္
ျပႆနာ၏အစသည္ ရိုးစင္းပါသည္။ အသက္ ၄၅ႏွစ္ အရြယ္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ိဳးသမီး ေဒၚေအးေအးႏိုင္သည္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေတြကို ဆြမ္းကပ္ခ်င္ေနသည္။ ထိုအတြက္ ေငြလိုေနခဲ့ေၾကာင္း ျပြန္ေကာက္ရြာရွိ သူ၏ ေနအိမ္တြင္ အတူထိုင္ရင္း က်ေနာ့္ကို ေျပာသည္။ မတ္လ ၂၀ ရက္ေန႔ (ျပႆနာမ်ားမျဖစ္ပြားမီ တရက္အလို) မနက္ ၉ နာရီခန္႔တြင္ ေရႊသား ဆံညွပ္တခုကို ယူေဆာင္ၿပီး မိတၳီလာၿမိဳ႕သို႔ ေဒၚေအးေအးႏိုင္ ေရာက္သြားသည္။ ထုိဆံညွပ္သည္ က်ပ္ေငြ တသိန္းေလးေသာင္း တန္သည္ဟု သူ သိထားသည္။ ခင္ပြန္းသည္ႏွင့္ ညီမျဖစ္သူကို အေဖာ္ျပဳၿပီး မြတ္ဆလင္တဦး ပိုင္ဆိုင္သည့္ နယူး၀ိန္႔စိန္ေရႊဆိုင္ထဲသို႔ ၀င္သြားၿပီးေနာက္တြင္ ဆိုင္ရွင္က တသိန္းရွစ္ေထာင္ ေပးမည္ဆို၏။ သူက အနည္းဆံုး တသိန္းတေသာင္းေလာက္ လိုခ်င္သည္။
ဆိုင္အလုပ္သမားက ေရႊကိုစစ္ေဆးၿပီး လက္တြင္းျပန္ေရာက္လာသည့္အခါ ထိခိုက္ပ်က္စီးေနေၾကာင္း သူကေျပာျပ သည္။ အသက္ ၂၀ ၀န္းက်င္ရွိမည့္ ဆိုင္ရွင္ မိန္းမငယ္က က်ပ္ ငါးေသာင္းသာ ေပးေတာ့မည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာျပန္၏။ ထိုကိစၥ လက္မခံႏိုင္ေၾကာင္း ေဒၚေအးေအးႏိုင္က အေရးဆိုေနစဥ္ ဆိုင္ရွင္က သူ႔ကို တြန္းလိုက္ေၾကာင္း မ်က္ျမင္သက္ေသမ်ားက ဆိုသည္။ ေအာ္ဟစ္ေနေသာ ေဒၚေအးေအးႏိုင္ ခင္ပြန္းကို ဆိုင္၀န္ထမ္းသံုးဦးက ဆိုင္ျပင္ကို ဆြဲထုတ္သြားၿပီး ႐ိုတ္ႏွက္ထိုးႀကိတ္ၾကေၾကာင္း သူတို႔လင္မယားႏွင့္ မ်က္ျမင္သက္ေသႏွစ္ေယာက္က ထြက္ဆိုခဲ့ၾကသည္။
လူေတြ ၀ိုင္းအံုၾကည့္ၾကၿပီးေနာက္တြင္ ရဲအဖြဲ႔၀င္ေတြလည္း ေရာက္လာသည္။ သူတို႔က ဆိုင္ရွင္ႏွင့္ ေဒၚေအးေအးႏိုင္ကို ထိန္းသိမ္းလိုက္ၾကသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ေရာက္ရွိေနၾကသည့္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ားပါသည့္ လူစုက ဆူပူမႈအသြင္ကို ေျပာင္းလိုက္ၾကေပၿပီ။ ေက်ာက္ခဲမ်ားႏွင့္ ပစ္ေပါက္ၾက၏။ မြတ္ဆလင္ဆန္႔က်င္ေရး စကားလံုးမ်ား ေအာ္ဟစ္ေၾကြးေၾကာ္ကာ ဆိုင္တံခါးကို ႐ိုက္ခ်ိဳးဖ်က္ဆီးလိုက္ၾကေၾကာင္း မ်က္ျမင္သက္ေသမ်ားက ဆိုသည္။ ထိုအခ်ိန္အထိ လူတေယာက္မွ မေသဆံုးခဲ့သလို ဒဏ္ရာ အနာတရျဖစ္သူလည္း မရွိခဲ့ပါ။ သို႔ေသာ္ ေရႊဆိုင္ႏွင့္အတူ အနီးတ၀ိုက္က မြတ္ဆလင္ပိုင္ အေဆာက္အဦမ်ား ဖ်က္ဆီးခံလိုက္ရသည္။
“အဲဒီေရႊဆိုင္က ဒီအနီးတ၀ိုက္မွာ နာမည္ေကာင္းမရဘူး” ဟု လမ္းတဖက္ရွိ သူ၏စတိုးဆိုင္တြင္းမွေန၍ အျဖစ္အပ်က္မ်ားကို ေစာင့္ၾကည့္ေနခဲ့ေသာ မခင္စန္းက ဆိုသည္။ သူက ဆက္လက္၍ “သူတို႔ဆိုင္ေရွ႕မွာ ကားရပ္တာမ်ိဳး မႀကိဳက္ဘူး၊ လက္မခံဘူး။ သူတို႔က ရန္လိုတတ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ လူမ်ားစုကိုေတာ့ ေၾကာက္တတ္တယ္” ဟုေျပာသည္။
ထိုသို႔ေသာ ျပႆနာမ်ား မျဖစ္ေပၚမီ ရက္သတၱပတ္ အနည္းငယ္အလိုတြင္ အဖြဲ႔တဖြဲ႔က ျဖန္႔ေ၀ခဲ့ေသာ လက္ကမ္းစာလႊာမ်ားက မီးေလာင္ရာေလပင့္ ျဖစ္ေစခဲ့သည္။ ေဒသဆိုင္ရာ ဗုဒၶဘာသာ အာဏာပိုင္မ်ားဆီသို႔ လိပ္မူထားေသာ ထိုစာလႊာတြင္ မိတၳီလာၿမိဳ႕ရွိ မူဆလင္မ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား အေပၚ မေကာင္း ႀကံစည္ေနၾကေၾကာင္း၊ သူတို႔ကို ေဆာ္ဒီအာေရဗီးယား ႏိုင္ငံမွ ေငြေၾကးေထာက္ပ့ံေပးေနၿပီး ဗလီမ်ားအတြင္းတြင္ လွ်ိဳ႕၀ွက္အစည္းအေ၀းမ်ား ျပဳလုပ္ေနၾကေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။
တင္းမာမႈအေျခအေနသည္ ညေန ၅နာရီခြဲတြင္ အရွိန္အဟုန္ ပိုၿပီးျမင့္တက္သြားသည္။ ၾကားျဖတ္တိုက္ခိုက္ရန္ ေစာင့္ဆိုင္းေနၾကေသာ မြတ္ဆလင္ ေလးေယာက္၏ ေရွ႕သို႔ ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းႀကီးတပါး လိုက္ပါလာသည့္ ဆိုင္ကယ္တစီး ေရာက္လာသည္။ တေယာက္က ေမာင္းသူကို ဓားႏွင့္ခုတ္လိုက္သည့္ အတြက္ ဆိုင္ကယ္လဲက်သြားသည္ကို ျမင္လိုက္ရသူ ရွိသည္။ ဒုတိယ မြတ္ဆလင္က ဘုန္းႀကီး၏ ဦးေခါင္းေနာက္ဖက္ကို ဓားႏွင့္ခုတ္ၿပီး က်န္တေယာက္က ကိုယ္ေပၚသို႔ ေလာင္စာဆီေတြ ေလာင္းခ်ကာ မီး႐ိႈ႕လိုက္သည္ကို ဗုဒၶဘာသာ၀င္ စက္ျပင္ဆရာဦးစိုးသိန္း ေတြ႔ရသည္။ ထိုဘုန္းေတာ္ႀကီးမွာ ေဆး႐ံုတြင္ ပ်ံလြန္ခဲ့သည္။
“ဘုန္းႀကီးတပါး အသတ္ခံလိုက္ရၿပီ၊ ဘုန္းႀကီးတပါး အသတ္ခံလိုက္ရၿပီ” ဟု တေၾကာ္ေၾကာ္ ေအာ္ရင္း ဦးစိုးသိန္း ေစ်း ဖက္ဆီသို႔ ေျပးလာခဲ့၏။ အခင္းျဖစ္ပြားရာသို႔ သူ အေျပးျပန္ေရာက္လာသည့္အခါ ေနာက္တြင္ ဆူညံတက္ၾကြေနေသာ လူစုလူေ၀းတရပ္ ပါလာသည္။ မၾကာမွီမွာပင္ မြတ္ဆလင္ဆိုင္မ်ားႏွင့္ အိမ္မ်ားေပၚသို႔ မီးေတာက္ေတြ ထိုးတက္လာေတာ့သည္။
“မူဆလင္ေတြကိုပဲ လိုခ်င္တယ္”
ထိုညေနတြင္ မြတ္ဆလင္အမ်ားစုေနထိုင္ရာ မိတၳီလာ အေရွ႕ပိုင္းမွ မဂၤလာေဇယ်ံဳရပ္ကြက္ကို မီးေတာက္မ်ားက ၀ါးမ်ိဳသြား၏။ ေလာင္ၿမိဳက္ေနေသာမီးက ဗလီတလံုး၊ မိဘမဲ့ကေလးမ်ား ေဂဟာတခုႏွင့္ အိမ္အေတာ္မ်ားမ်ား ျပားျပား၀ပ္ သြားေစသည္။ ရာႏွင့္ခ်ီေသာ မြတ္ဆလင္မ်ားထြက္ေျပးၾကရၿပီး အခ်ိဳ႕ကို ဗုဒၶဘာသာ၀င္ မိတ္ေဆြမ်ားက ေခၚယူ၀ွက္ေပး ထားၾကေၾကာင္း မ်က္ျမင္သက္ေသမ်ားက ဆိုသည္။
တစထက္တစ ႀကီးထြားလာေသာလူစုကို ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၏ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္မွ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ ဦး၀င္းထိန္က ထိန္းသိမ္းရန္ ႀကိဳးစားခဲ့ေသးေသာ္လည္း ေနာက္ဆံုးလက္ေလွ်ာ့လိုက္ရသည္။ “လူတေယာက္က က်ေနာ့္လက္ေမာင္းကိုဆြဲၿပီး သတိထားပါ၊ ႏို႔မဟုတ္ရင္ ခင္ဗ်ား ဓားစာခံျဖစ္သြားမယ္လို႔ ေျပာတယ္” ဟု ဦး၀င္းထိန္က ျပန္ေျပာျပသည္။
လံုၿခံဳေရးအဖြဲ႔၀င္ ၂၀၀ ခန္႔က အဓိကရုဏ္းျဖစ္စဥ္မ်ားကို ညသန္းေခါင္အခ်ိန္ အထိ ေစာင့္ၾကည့္ေနခဲ့ၾကေၾကာင္း ဦး၀င္းထိန္က ဆိုသည္။ ညသန္းေခါင္၀န္းက်င္ေလာက္တြင္ လံုၿခံဳေရးအဖြဲ႔၀င္မ်ား ျပန္လည္ထြက္ခြာသြားၾကသည္။
မနက္ ၄ နာရီအခ်ိန္ေလာက္တြင္ မြတ္ဆလင္လူႀကီးတေယာက္ျဖစ္ေသာ ဦးေမာင္ေမာင္၏ ေနအိမ္အတြင္းတြင္ မြတ္ဆလင္ ေယာက္်ားမ်ား စုရံုးကာ လက္ခ်င္းခ်ိတ္ၿပီး တိုက္ပြဲအတြက္ ျပင္ၾကသည္။ အာရဗီဘာသာျဖင့္ သံၿပိဳင္ေၾကြးေၾကာ္ၾကၿပီးေနာက္ တဖန္ ဗမာဘာသာျဖင့္ “ဗမာေတြရဲ႕ေသြးနဲ႔ ေျခေထာက္ကိုေဆးမယ္” ဟု ႀကံဳး၀ါးၾကသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ အျပင္ဖက္၌ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ၁၀၀၀ ေလာက္ရွိေနသည္။
ေနထြက္လာသည့္ မနက္ ၆ နာရီခန္႔တြင္ ရဲအဖြဲ႔၀င္ ၁၀ ဦးခန္႔သာ ထိုေနရာတ၀ိုက္တြင္ ရွိေနသည္။ သူတို႔သည္လည္း တေျဖးေျဖးႏွင့္ ေနာက္ဆုတ္ ေရွာင္ထြက္သြားၾကသည္ဟု ေဒသခံ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တဦးျဖစ္သူ ဦးလွသိ္န္းက ေျပာသည္။
ဓားရွည္၊ သစ္သားတုတ္၊ သံတုတ္မ်ား ကိုင္ေဆာင္ထားၾကေသာ မြတ္ဆလင္မ်ား အိမ္ေဘးဖက္မွထြက္လာၾကသည္။ ၎တို႔ထဲမွ အခ်ိဳ႕မွာ အနားရွိ ရႊံ႔ဗြက္မ်ားထဲတြင္ အသတ္ခံခဲ့ရေၾကာင္း ဦးလွသိန္းကေျပာျပသည္။ ထိုျဖစ္ရပ္မ်ားကို သူႏွင့္ အတူ အျခားေလးဦးလည္း မ်က္ျမင္ျဖစ္ခဲ့ၿပီး သက္ေသမ်ားထဲတြင္ မြတ္ဆလင္မ်ားေရာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားပါ ပါ၀င္သည္။
က်န္သည့္သူမ်ားကေတာ့ လမ္းကုန္းတက္အတိုင္း ေျပးတက္သြားၾကခ်ိန္တြင္ ျဖတ္ၿပီး တိုက္ခိုက္ခံလိုက္ရ၏။ အမ်ိဳးသမီးႏွင့္ ကေလးငယ္ အမ်ားစ ုပါ၀င္ေသာ မြတ္ဆလင္ ၄၇ ဦးကို ရဲအဖြဲ႔က ကယ္ဆယ္လိုက္၏။ လက္တြင္ကိုင္ထားသည့္ ဒိုင္းမ်ားျဖင့္ ကြယ္ေပးထားၿပီး သတိေပးသည့္အေနျဖင့္ ေသနတ္ကို မိုးေပၚေထာင္ပစ္ေနရေၾကာင္း ဦးလွသိန္း ကေျပာသည္။
“ငါတို႔ မင္းတို႔ကို မတိုက္ခိုက္ခ်င္ဘူး၊ ငါတို႔ မူဆလင္ေတြကိုပဲ လိုခ်င္တယ္” ဟု ဘုန္းႀကီးတပါးက ေအာ္ဟစ္ေျပာဆိုေၾကာင္း ရဲအဖြဲ႔၀င္တဦးက ျပန္ေျပာျပသည္။
ထိုေန႔တြင္ မႏၲေလးတိုင္းေဒသႀကီး ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ဦးရဲျမင့္က သတင္းေထာက္မ်ားကို ေခၚယူေတြ႔ဆံုၿပီး မိတၳီလာတြင္ အေျခအေန တည္ၿငိမ္စျပဳလာပါၿပီဟု ဆိုခဲ့ေသာ္လည္း အမွန္တကယ္တြင္ ပိုမို၍ ဆိုးရြားလာခဲ့၏။ လက္နက္မ်ား ကိုင္ေဆာင္ထားၾကသည့္ ဘုန္းႀကီးႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တစုသည္ ေနာက္ထပ္သံုးရက္ေလာက္ၾကာသည္အထိ လမ္းမ်ားေပၚတြင္ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ား က်ဴးလြန္ေနၾကဆဲျဖစ္ေၾကာင္း မ်က္ျမင္သက္ေသမ်ားဆိုသည္။
မီးေလာင္ေနေသာ ဗလီတခုအား ေရျဖန္းၿငိမ္းသတ္ရန္ ႀကိဳးစားေနေသာ မီးသတ္သမား သိန္းေဇာ္ကို သူတို႔ၿခိမ္းေခ်ာက္ ခဲ့ၾကသည္။ “ဒီမီးကို ၿငွိမ္းရဲ ၿငွိမ္းၾကည့္၊ မင္းကို သတ္ပစ္မယ္”ဟု ဘုန္းႀကီးတပါးက ေအာ္ဟစ္ေျပာဆိုခဲ့သည္ကို သိန္းေဇာ္က ျပန္ေျပာျပသည္။ သူ၏ မီးသတ္ကားေရွ႕တြင္ ဘုန္းႀကီး ၃၀ ခန္႔ ပါ၀င္ေသာ လူတစုက အတင္း ပိတ္ဆို႔ထား ခဲ့၏။ မိုးသီး မိုးေပါက္မ်ားလို ၀င္ေရာက္လာသည့္ ေက်ာက္ခဲမ်ားၾကားမွ သူ ေမာင္းထြက္ခဲ့ရသည္။ ခဲ တလံုးက မ်က္လံုး ေအာက္ဘက္နား ကိုလာထိသည့္အေၾကာင္း သိန္းေဇာ္က ဒဏ္ရာကို ျပရင္းေျပာသည္။
“ဓားကိုင္ထားတဲ့ ဘုန္းႀကီးတပါးက က်ေနာ့္ကို ဓားနဲ႔ လွမ္းတြက္လိုက္ေသးတယ္” ဟု လူငယ္မီးသတ္သမား ေက်ာ္ရဲေအာင္ကလည္း ေျပာသည္။ သူသည္လည္း သိန္းေဇာ္ကဲ့သို႔ပင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တေယာက္ျဖစ္သည္။
သံုးရက္ၾကာေသာအခါ မီးသင့္ထားေသာ ဦးေခါင္းခြံ၊ ေက်ာ႐ိုးႏွင့္ အျခားစိတ္အပိုင္းမ်ားႏွင့္ အတူ မီးကၽြမ္းေနေသာ ကေလးေက်ာပိုးအိတ္ကေလး တခုကိုပါ ႐ိုက္တာသတင္းေထာက္ ျမင္ခဲ့ရသည္။
အေမွာင္ ႏိုင္ငံေရး အင္အားစုမ်ား
စစ္မက္ႏွင့္ အၾကမ္းဖက္ျခင္းကို ေလးနက္စြာ ဆန္႔က်င္တတ္ေသာ ဗုဒၶဘာသာ၏ အမ်ားသိေသာ ပံုရိပ္တြင္ ဓားကိုင္ထားေသာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးတို႔၏ အသြင္က မေတာ္မတည့္ျဖစ္ေနသည္။
သတိ္ ဥာဏ္ပညာ၊ အၾကမ္းမဖက္ျခင္း၊ ဘ၀အႀကိမ္ႀကိမ္ ၀င္စားရသည့္ သံသရာ၊ တဏွာကို ဖယ္ခြာျခင္း အစရွိေသာ အေတြးအေခၚမ်ားေပၚတြင္ အေျချပဳထားသည့္ ဗုဒၶဘာသာသည္ ခ႐ူးဆိတ္၊ ေဂ်ဟတ္ကဲ့သို႔ စစ္ပြဲမ်ားႏွင့္ကင္းလြတ္သည္။ အစဥ္အလာအားျဖင့္ ၎၏ခံယူခ်က္မွာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ စင္ၾကယ္ျခင္းႏွင့္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း ၂၅၀၀ေက်ာ္က ေပၚေပါက္ခဲ႔သည့္ ဗုဒၶ၏ ဂုဏ္ေတာ္မ်ားျဖစ္သည္။
လူဦးေရ သန္း ၆၀ ခန္႔ရွိေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံသားတို႔၏ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းသည္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားျဖစ္ၾကသျဖင့္ ကမာၻတြင္ အျမင့္မားဆံုး အခ်ိဳးအစားျဖစ္သည္။ နီျမန္းေသာသကၤန္းကို ၿခံဳလႊမ္းထာေသာ ဗုဒၶဘာသာရဟန္းမ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဒီမိုကေရစီေရး လႈပ္ရွားမႈမ်ားမွာသာမက လြတ္လပ္ေရး တိုက္ပြဲမ်ားတြင္ပင္ ေရွ႕တန္းက ဦးေဆာင္ ပါ၀င္ခဲ့ၾကသူမ်ားျဖစ္သည္။
မိတၳီလာၿမိဳ႕၏လမ္းမ်ားေပၚတြင္ ဘုန္းႀကီးမ်ားကို ျမင္ေတြ႔ခဲ့ၾကရာတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဒုတိယအႀကီးဆံုးၿမိဳ႕လည္းျဖစ္ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈ၏ အခ်က္အခ်ာေနရာလည္းျဖစ္ေသာ မႏၲေလးၿမိဳ႕မွ ေရာက္ရွိလာသည့္ ဘုန္းႀကီးမ်ားကိုလည္း ျမင္ေတြ႔ခဲ့ၾကသည္။ ေရာက္လာေသာ ဧည့္သည္ဘုန္းႀကီးမ်ားအနက္မွ တပါး မွာ အမ်ိဳးသားေရး ဘုန္းႀကီးအျဖစ္ထင္ရွားေသာ ဦး၀ီရသူျဖစ္သည္။
ဦး၀ီရသူသည္ အက်ဥ္းေထာင္တြင္ ကိုးႏွစ္ၾကာေနခဲ့ရၿပီး စစ္အစိုးရေခတ္လြန္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးမ်ားစတင္ခ်ိန္တြင္ လႊတ္ ေပးခဲ့သည့္ ရာေပါင္းမ်ားစြာေသာ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားတဦးအျဖစ္ႏွင့္ မႏွစ္က ျပန္လည္လြတ္ေျမာက္လာခဲ့သည္။ သူ႔အား ၂၀၀၃ ခုႏွစ္တြင္ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ မူဆလင္ဆန္႔က်င္ေရးတြင္ လံႈ႕ေဆာ္ခဲ့ျခင္းအတြက္ စစ္အစိုးရက အက်ဥ္းခ်ခဲ့ ျခင္းျဖစ္သည္။
ကေလးတေယာက္လို ၿပံဳးတတ္ေသာ ၾသဇာႀကီးသည့္ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္သည္ အသက္ ၄၅ႏွစ္ အ႐ြယ္ရွိၿပီး မႏၲေလးၿမိဳ႕ မစိုးရိမ္ေက်ာင္းတိုက္မွ ေက်ာင္းထိုင္ဆရာေတာ္လည္း ျဖစ္သည္။ သူ၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ သံဃာ ၆၀ ခန္႔ ရွိၿပီး မစိုးရိမ္တိုက္၏ မ်ားျပားလွေသာ တိုက္ခြဲမ်ားတြင္ရွိေသာ သံဃာ ၂၅၀၀ ေက်ာ္ အေပၚတြင္လည္း လႊမ္းမိုးႏိုင္သူျဖစ္သည္။ ထိုအရွိန္အ၀ါကို အသံုးျပဳ၍ ယခုအခါ အရွိန္အဟုန္ ျပင္းထန္လာေနသည့္ “၉၆၉” အမည္ရွိသည့္ လႈပ္ရွားမႈကို ဦး၀ီရသူ ဦးစီးႏိုင္ခဲ့သည္။
“၉၆၉” လႈပ္ရွားမႈဆိုသည္မွာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားအေနျဖင့္ မူဆလင္ပိုင္ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ မူဆလင္အသိုင္းအ၀ိုင္းကို သပိတ္ေမွာက္ ေရွာင္က်ဥ္ၾကရန္ တိုက္တြန္းေသာ လႈပ္ရွားမႈျဖစ္သည္။ ထိုဂဏန္းသံုးလံုးသည္ ဗုဒၶ၏ ဂုဏ္ေတာ္၊ ဗုဒၶေဟာၾကားခဲ့ေသာ တရားဂုဏ္ေတာ္ႏွင့္ ရဟန္းသံဃာတို႔၏ ဂုဏ္ေတာ္ မ်ားကို ကိုယ္စားျပဳသည္ဆိုေသာ္လည္း လက္ေတြ႔တြင္မူ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ဘာသာေရးခြဲျခားသည့္ႏိုင္ငံတခုအျဖစ္ အသြင္ ေျပာင္းလိုေသာ အစြန္းေရာက္ မူဆလင္ဆန္႔က်င္ေရးသမားတို႔၏ အမွတ္တံဆိပ္အျဖစ္သို႔ ေရာက္ရွိသြားေတာ့သည္။
“က်ဳပ္တို႔မွာ ေဆာင္ပုဒ္ရွိတယ္။ စားတဲ့အခါ ၉၆၉ မွာစား၊ သြားတဲ့အခါ ၉၆၉ နဲ႔သြား၊ ေစ်း၀ယ္တဲ့အခါ ၉၆၉ မွာ၀ယ္” ဟု ၎၏ ေက်ာင္းတိုက္တြင္ျပဳလုပ္ေသာ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းခန္းတခုတြင္ ဦး၀ီရသူ ေျပာသည္။ ဆိုလိုသည္မွာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ မ်ားသည္ စားေသာက္ရာတြင္ျဖစ္ေစ၊ ခရီးသြားရာတြင္ျဖစ္ေစ၊ ေစ်း၀ယ္ရာတြင္ျဖစ္ေစ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားပိုင္ဆိုင္ေသာ လုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္သာ ဆက္ဆံရမည္ဟု ဆိုလိုျခင္းျဖစ္သည္။ သူ၏ ျပင္းထန္တက္ၾကြေသာစိတ္ဓါတ္ကို ျပသည့္အေနျဖင့္ ဦး၀ီရသူက သူ႕ကိုယ္သူ “ျမန္မာျပည္၏ ဘင္လာဒင္” ဟုတင္စားေျပာဆိုသည္။
လြန္ခဲ့ေသာ ၄လ ခန္႔က စတင္၍ ၉၆၉ ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ တရားပြဲမ်ားကို ဦး၀ီရသူ ဆက္တုိက္ေဟာခဲ့၏။ “က်ဳပ္တာ ၀န္က ဒါကို ျပန္႔ပြားေအာင္ လုပ္ဖို႔ပဲေလ” ဟု သူကဆိုသည္။ သူ၏လုပ္ရပ္မ်ား အရာထင္ခဲ့ပါ၏။ ၉၆၉ စတစ္ကာမ်ားႏွင့္ အမွတ္တံဆိပ္သည္ လမ္းေဘးေစ်းဆိုင္မ်ား၊ ဆိုင္ကယ္ႏွင့္ကားမ်ားေပၚတြင္ လွ်င္ျမန္စြာ ျပန္႔ႏွံ႔သြားခဲ့ရာ မိတၳီလာၿမိဳ႕မွ အဖ်က္ဆီးခံလိုက္ရသည့္ ေစ်းဆိုင္မ်ားတြင္ ၉၆၉ ဂဏန္းကို မႈတ္ေဆးျဖင့္ေရးသြားထိ ျဖစ္ခဲ့သည္။ မင္းလွၿမိဳ႕တြင္လည္း ၉၆၉ လႈပ္ရွားမႈေဟာေျပာခ်က္ကို နားေထာင္ၿပီးေနာက္ ဆူပူမႈေတြ ျဖစ္ေပၚလာခဲ့၏။
ရန္ကုန္ကေန ကားေမာင္းသြားလွ်င္ နာရီအနည္းငယ္သာၾကာသည့္ မင္းလွၿမိဳ႕တြင္ လူတသိန္းခန္႔ေနထိုင္သည္။ ေဖေဖၚ၀ါရီလ ၂၆ ႏွင့္ ၂၇ ရက္ေန႔မ်ားတြင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ၂၀၀၀ ခန္႔တို႔သည္ မြန္ျပည္နယ္မွ ေရာက္လာသည့္ ဆရာေတာ္ ဦး၀ိမလဘိ၀ံသ၏ တရားကိုနာယူရန္ ေရာက္ရွိလာၾကသည္။ သူက ၉၆၉ လႈပ္ရွားမႈကို မြန္ျပည္နယ္တြင္ လူသိမ်ားသည့္ မူဆလင္ပိုင္ ဘတ္စ္ကားလုပ္ငန္းတခုကို သပိတ္ေမွာက္ၾကျခင္းျဖင့္ စတင္ခဲ့သည္ဟု ေဟာေျပာခဲ့ေၾကာင္း တရားပြဲက်င္း ပရာ ၿမိဳ႕နယ္ခန္းမ၏ ဥကၠဌ ဦး၀င္းျမင့္ကေျပာျပသည္။
ေဟာေျပာခ်က္ကုိ နားေထာင္ၿပီးသည္ႏွင့္ မင္းလွၿမိဳ႕သားတို႔၏ စိတ္သည္ ေျပာင္းလဲ အက်ည္းတန္သြားေၾကာင္း မူဆလင္ မ်ားကို သေရာ္ေလွာင္ေျပာင္လာၾကေၾကာင္း မူဆလင္ လဘက္ရည္ဆိုင္ ပိုင္ရွင္ ထြန္းထြန္းကဆို၏။ ေနာက္တလၾကာ ေသာအခါ သံပိုက္မ်ားႏွင့္ တူမ်ားကို ကိုင္စြဲထားေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ၈၀၀ ခန္႔သည္ ဗလီ ၃ ခု၊ မူဆလင္အိမ္ ၁၇လံုးႏွင့္ မူဆလင္ပိုင္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို ဖ်က္ဆီးလိုက္ၾကသည္။ လူအေသအေပ်ာက္မရွိေသာ္လည္း မင္းလွမွ မူဆလင္ သံုးပံုႏွစ္ပံုခန္႔ ထြက္ခြာသြားၾကၿပီး ယခုအခ်ိန္အထိ ျပန္ေရာက္မလာၾကေသးေၾကာင္း ရဲတပ္ဖြဲ႔က ေျပာျပသည္။
“တရားပြဲၿပီးကတည္း က က်ေနာ္တို႔ၿမိဳ႕က လူေတြ ရန္လိုလာၾကတယ္။ က်ေနာ္တို႔ကို က်ိန္ဆဲေနသလိုပဲ။ က်ေနာ့္ေဖာက္သည္ေတြ လက္လြတ္ကုန္တာေပါ့ဗ်ာ” ဟု မတ္လ ၂၇ ရက္ေန႔က ဆိုင္ႏွင့္အိမ္ ဖ်က္ဆီးခံလိုက္ရသည့္ လဘက္ရည္ဆိုင္ ပိုင္ရွင္ကေျပာသည္။ လာေရာက္ ဖ်က္ဆီးသူတေယာက္၏ လက္ထဲတြင္ လႊစက္ကိုင္ထားသည္ကို ျမင္လိုက္ရေၾကာင္း သူက ဆိုသည္။
မင္းလွၿမိဳ႕တြင္ ဆူပူအၾကမ္းဖက္မႈမ်ား မျဖစ္ခင္ ႏွစ္ရက္အလို တြင္ ေျမာက္ဘက္ရွိ ႀကိဳ႕ပင္ေကာက္ၿမိဳ႕တြင္လည္း ဗလီ တခုႏွင့္ အိမ္ ၂၃လံုး ဖ်က္ဆီးခံလိုက္ရသည္။ ထိုျဖစ္ရပ္မတိုင္မီ သံုးရက္က ဘုန္းႀကီးတပါး၏ ၉၆၉ ေဟာေျပာပြဲ ရွိခဲ့သည္။ မ်က္ျမင္သက္ေသမ်ား၏ အဆိုအရ ဆူပူအၾကမ္းဖက္သူမ်ားသည္ စုစုစည္းစည္းႏွင့္ စနစ္တက် ေရာက္လာၾကျခင္းျဖစ္ၿပီး အခ်ိဳ႕ေသာအေဆာက္အဦမ်ားကို ၿဖိဳဖ်က္ရာတြင္ ေျမတူးစက္ကို အသံုးၿပဳခဲ့ၾကသည္။
“ရန္သူေျခကုပ္စခန္းမ်ား”
မိတၳီလာႏွင့္ အျခားေသာေနရာမ်ားမွ ဘုန္းႀကီးမ်ားကို သူ႔အေနႏွင့္ ညႊန္ၾကားခဲ့ျခင္း မရွိေၾကာင္း ဦး၀ီရသူက ဆိုသည္။
“ခင္ဗ်ားအေနနဲ႔ ခင္ဗ်ားကိုယ္ခင္ဗ်ား ကာကြယ္လို႔ရတယ္၊ ဒါေပမယ့္ သူမ်ားကို သတ္ခြင့္ ဖ်က္ဆီးခြင့္ေတာ့ မရွိဘူးေလ” ဟု ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းခန္းတြင္ ေျပာခဲ့သည္။ မိတၳီလာသို႔ ေရာက္ရွိေနခဲ့ျခင္းမွာ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားတြင္ ဘုန္းႀကီးမ်ားမပါ ၀င္ေစရေအာင္ ထိန္းဖို႔သာျဖစ္ေၾကာင္း ဦး၀ီရသူက ဆို၏။ တေနရာေတြ ကားေခါင္မိုးေပၚမွ သူတရားေဟာခဲ့သည္။ သူဘာေတြ ေဟာေျပာခဲ့သည္ ဆိုတာကိုေတာ့ မသိရေပ။
၉၆၉ လႈပ္ရွားမႈ အရွိန္ရလာျခင္းကိုမူ သူ ဂုဏ္ယူသည္။ မူဆလင္မ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာျမန္မာ့လူ႔အဖြဲ႔အစည္း၏ စ႐ိုက္လကၡဏာမ်ား ပ်က္စီး ဆုတ္ယုတ္ေအာင္ ျပဳေနၾကသည္ဟုလည္း သတိေပးသည္။ ထိုမွတ္ခ်က္မွာ သူ၏ ေဟာေျပာခ်က္မ်ားႏွင့္ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းခန္းမ်ားတြင္ ထပ္ခါတလဲလဲ ေျပာေလ့ရွိေသာ အေၾကာင္းအရာ ျဖစ္သည္။
“သူတို႔ေတြ ခ်မ္းသာလာေတာ့ ဗုဒၶဘာသာ ျမန္မာအမ်ိဳးသမီးကို ယူတယ္၊ သူတို႔ဘာသာ ေျပာင္းခိုင္းတယ္၊ မူဆလင္ အေရအတြက္ တိုးေအာင္ လုပ္တယ္။ လုပ္ငန္းေတြ တြင္က်ယ္လာေတာ့ ေျမေတြ၀ယ္တယ္၊ အိမ္ေတြ၀ယ္တယ္၊ ဗုဒၶဘာသာ ေစတီပုထိုးေတြ၊ ေက်ာင္းေတြ ပိုနည္းလာတယ္” ဟု ဦး၀ီရသူက ေျပာသည္။ “ပိုက္ဆံေတြရွိလာေတာ့ ဗလီေတြထပ္ေဆာက္တယ္။ ဗလီဆိုတာက ဗုဒၶဘာသာ ဘုရားေက်ာင္းကန္လိုမ်ိဳး မဟုတ္ဘူး။ အထဲကို မျမင္ရဘူး၊ စစ္စခန္းေတြလိုပဲ။ ဗလီေတြ မ်ားလာတယ္ဆိုတာ ရန္သူအေျခခံစခန္းေတြ မ်ားလာတာပဲ။ ဒါေၾကာင့္ အဲဒါေတြကို ကာကြယ္ေနရတာ”ဟုလည္း သူကဆိုသည္။
၁၃ ရာစုတြင္ အင္ဒိုနီးရွားကၽြန္းစုမ်ားဆီသို႔ အစၥလမ္ဘာသာ စတင္ေရာက္ရွိလာခဲ့ၿပီး ၁၆ ရာစု ကုန္သည့္အခါ မူလက ႀကီးစိုးခဲ႔သည့္ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ ဟိႏၵဴဘာသာ၏ ေနရာကို အစၥလမ္ဘာသာက အစားထိုး ၀င္ေရာက္သြားခဲ့သကဲ့သို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ျဖစ္သြားမွာ ဦး၀ီရသူ စိုးရိမ္ေနသည္။
အေမရိကန္ ႏိုင္ငံျခားေရးဌာန၏ အစီရင္ခံစာတေစာင္၌ မူဆလင္ဆန္႔က်င္ေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ား သိသိသာသာ တိုးပြားလာသည္ဟု ေဖၚျပခဲ့သည္။ မူဆလင္ ဆန္႔က်င္ေရး အေတြးအေခၚမ်ားသည္ ၂၀၀၁ခုႏွစ္ မတ္လတြင္ တာလီဘန္တို႔က အာဖဂန္နစၥတန္တြင္ ဗုဒၶရုပ္ပြားေတာ္မ်ားကို ဖ်က္ဆီးပစ္လိုက္ျခင္းႏွင့္ စက္တင္ဘာလတြင္ အယ္လ္ေကဒါ တို႔က အေမရိကန္ႏိုင္ငံကို တိုက္ခိုက္ျခင္းမ်ား ျဖစ္ေပၚခဲ့ၿပီးေနာက္ ပိုမိုတိုးပြားလာခဲ့သည္။
ေက်ာက္ဆည္ၿမိဳ႕တြင္ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ မူဆလင္ဆန္႔က်င္ေရး အဓိက႐ုဏ္းကို လံႈ႕ေဆာ္အားေပးေသာ လက္ကမ္းစာေစာင္ မ်ားျဖန္႔ေ၀ခဲ့သည့္အတြက္ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္တြင္ ဦး၀ီရသူ အဖမ္းခံရၿပီး ေထာင္ဒဏ္ ၂၅ႏွစ္ ခ်မွတ္ျခင္းခံခဲ့ရသည္။ ေက်ာက္ဆည္အေရးအခင္းတြင္ အနည္းဆံုး မူဆလင္ ၁၀ဦးခန္႕ အသတ္ခံခဲ့ရေၾကာင္း အေမရိကန္ႏိုင္ငံျခားေရးဌာန၏ အစီရင္ခံစာတြင္ေတြ႕ရသည္။
မိတၳီလာပဋိပကၡသည္ ဘယ္သူေၾကာင့္ျဖစ္သလဲ ဆိုသည့္ေမးခြန္းကို ဦး၀ီရသူ လွ်င္ျမန္စြာ ေျဖေလ့ရွိသည္။ ေရႊဆံညွပ္ ေရာင္းဖို႔ ႀကိဳးစားခဲ့ေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ိဳးသမီးကို သူ ရည္ညႊန္း၏။ “သူ႔အေနနဲ႔ မူဆလင္ေတြနဲ႔ အေရာင္းအ၀ယ္ မလုပ္သင့္ဘူး။”
အစိုးရ ပါ၀င္ပတ္သက္သလား
ဦး၀ီရသူကို ဖမ္းဆီးသင့္ေၾကာင္း ေျပာသူမွာ ဦးညီညီလြင္ျဖစ္သည္။ ယခင္က ထင္ရွားသည့္ ဘုန္းႀကီးတပါးျဖစ္ခဲ့ေသာ သူ၏ ဘြဲ႔အမည္မွာ ဦးဂမၻီရျဖစ္ၿပီး ၂၀၀၇ခုႏွစ္တြင္ စစ္တပ္က အၾကမ္းဖက္ၿဖိဳခြဲျခင္းခံခဲ့ရသည့္ ေရႊ၀ါေရာင္ေတာ္လွန္ေရး၏ ဦးေဆာင္သံဃာတပါးလည္း ျဖစ္သည္။ “သူေဟာေျပာတာေတြက ဗုဒၶ ေဟာခဲ့တဲ့ တရားနဲ႔ မကိုက္ညီဘူး၊ လြဲေနတယ္” ဟု ဦးဂမၻီရက ေျပာသည္။ “သူက ဘုန္းႀကီး၊ ေက်ာင္းထိုင္ဘုန္းႀကီး၊ ဒါေပမယ့္ အႏၲရာယ္ရွိတဲ့သူ၊ တေျဖးေျဖး ေၾကာက္စရာ ေကာင္းလာတယ္။”
သို႔ေသာ္လည္း အစိုးရကသာလွ်င္ မူဆလင္ဆန္႔က်င္ေရး စိတ္ဓါတ္မ်ားကို ရပ္တန္႔ေအာင္ လုပ္ေပးႏိုင္မည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ဦးဂမၻီရက ဆိုသည္။ “ဟိုအရင္တုန္းက ဘုန္းႀကီးေတြကို ဒီမိုကေရစီေရး၊ ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေဟာခြင့္မေပးဘူး၊ ပိတ္ထားတယ္။ ခုခ်ိန္က် မွ ဒီလို တို႔မီးရိႈ႕မီး တရားေတြကို မတားဆီးဘဲ ၾကည့္ေနတယ္။ သူတို႔က အားေပးေနတာ” ဟု သူက ေျပာသည္။ “ဦး၀ီရသူက ဘုန္းၾကီး၂၅၀၀ ေလာက္ရွိတဲ့ ေက်ာင္းတိုက္ႀကီးက ေက်ာင္းထိုင္တပါး၊ သူ႔ကို ဘယ္သူမွ ျပန္မေျပာရဲဘူး။ အစိုးရအေနနဲ႔ သူ႔ကို တားဖို႔လိုတယ္။”
မိတၳီလာမွ သတ္ျဖတ္မႈမ်ားကို မ်က္ျမင္ေတြ႔ခဲ့သူ ဦးလွသိန္းကလည္း ပဋိပကၡကို ရပ္တန္႔ေစရန္ အနည္းငယ္မွ်သာ အားထုတ္ခဲ့ေသာ အာဏာပိုင္မ်ား၏ အျပဳအမူသည္ အံၾသဖြယ္ရာျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာ၏။ “သူတို႔ကို ၾကည့္ရတာ ဘယ္ေတာ့မွ ေရာက္လာမွာ မဟုတ္တဲ့ အမိန္႔တခုကို ေစာင့္ေနၾကသလိုပဲ” ဟု သူကဆိုသည္။
မိမိတို႔ အေနျဖင့္ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားကို အင္အားသံုးၿပီးၿဖိဳခြဲရန္ အမိန္႔ေရာက္လာလိမ့္မည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္ထားခဲ့ေၾကာင္း၊ သို႔ေသာ္လည္း နံပါတ္တုတ္ကို သံုးၿပီးၿဖိဳခြဲရန္ပင္ အမိန္႔ေရာက္မလာခဲ့ေၾကာင္း ၀ါရင့္ရဲ၀န္ထမ္းတဦးက ႐ိုက္တာသတင္း ေထာက္ကိုေျပာျပသည္။
အၾကမ္းဖက္ ဆူပူသူမ်ားႏွင့္ ေဒသဆိုင္ရာ ရဲတပ္ဖြဲ႔တို႔ သေဘာတူညီခ်က္တခု ျပဳခဲ့ၾကေၾကာင္း မ်က္ျမင္သက္ေသ ႏွစ္ဦးက ေျပာသည္။ လူစုလူေ၀းကို မၿဖိဳခြဲဘဲ ဗလီကို ဖ်က္ဆီးရန္အတြက္ အခ်ိန္နာရီ၀က္ ေပးခဲ့သည္။ နာရီ၀က္ၾကာသည့္အခါ ဗလီမွာ ကိုယ္ထည္အခြံသာ က်န္ေတာ့သည္။ ရဲတပ္ဖြဲ႔ကမူ သူတို႔သည္ ဆူပူသူမ်ားႏွင့္ မည္သို႔ေသာ သေဘာတူညီခ်က္မွ မျပဳခဲ့ပါဟု ႐ိုက္တာက ေမးျမန္းၾကည့္ေသာအခါ ျငင္းဆိုခဲ့သည္။
ၾကားရသည့္စကားသံမ်ားသည္ လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလက ယခုလိုပင္ မူဆလင္ဆန္႔က်င္ေရးပဋိပကၡမ်ား ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ အေနာက္ျခမ္း ရခိုင္ျပည္နယ္သို႔ ႐ိုက္တာသတင္းေထာက္ ေရာက္ရွိခဲ့စဥ္က ၾကားရသည့္အသံမ်ားႏွင့္ တိုက္ဆိုင္တူညီေနသည္။ အလြန္ျပင္းထန္သည့္ စနစ္တက် တိုက္ခိုက္မႈမ်ား ရွိေနေၾကာင္း ျပည္ေထာင္စုအစိုးရ၏ စစ္ဖက္သတင္းရင္းျမစ္တခုက ဆိုသည္။ သူတို႔ကို ရခိုင္အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒီ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား တည္ေထာင္ထားသည့္ ႏိုင္ငံေရးပါတီတခုက ဦးေဆာင္ခဲ့ေၾကာင္း၊ ဘုန္းႀကီးမ်ားက ေသြးထိုးလံႈ႕ေဆာ္ခဲ့ေၾကာင္းႏွင့္ အခ်ိဳ႕ေသာ မ်က္ျမင္သက္ေသမ်ား၏ ေျပာျပခ်က္အရ ေဒသဆိုင္ရာ လံုၿခံဳေရးတပ္ဖြဲ႔မ်ားကိုယ္တိုင္က အားေပးကူညီခဲ့ေၾကာင္း ေျပာၾကသည္။
ေနာက္ဆံုးျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ ေသြးေခ်ာင္းစီးမႈတြင္ ျပႆနာႀကီးထြားမလာခင္ အခ်ိန္မီ ထိန္းခ်ဳပ္ခဲ့သင့္ေၾကာင္း စစ္တပ္မွ အရာရွိေဟာင္းတဦးလည္းျဖစ္၍ ႏွစ္ေပါင္း၂၀ ခန္႔ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားလည္း ျဖစ္ခဲ့သည္ မိတၳီလာၿမိဳ႕နယ္ လႊတ္ေတာ္ အမတ္ ဦး၀င္းထိန္က ေျပာသည္။ သူက မႏၲေလးတိုင္း၏ လံုၿခံဳေရးအႀကီးအကဲျဖစ္သူ ဗိုလ္မွဴးႀကီးေအာင္ေက်ာ္မိုးအေနျဖင့္ ျပတ္သားေသာ အမိန္႔မ်ားထုတ္ျပန္ကာ ဆူပူမႈမ်ား ရပ္တန္႔သြားေအာင္ လုပ္ခဲ့သင့္သည္ဟု ဆိုသည္။ မိတၳီလာႏွင့္ အနီးတ၀ိုက္တြင္ အေျခခ်စစ္စခန္းေပါင္းမ်ားစြာရွိၿပီး ဗိုလ္မွဴးႀကီးေအာင္ေက်ာ္မိုး၏ အမိန္႔ကိုနာခံရမည့္ စစ္သည္ေထာင္ႏွင့္ခ်ီ၍ ရွိေနသည္။
ဗိုလ္မွဴးႀကီးေအာင္ေက်ာ္မိုးကမူ အာဏာပိုင္မ်ားအေနႏွင့္ သူတို႔အလုပ္ သူတို႔လုပ္ခဲ့ေၾကာင္း ေျပာသည္။ “ဒါက စစ္ပြဲတပြဲ နဲ႔တူပါတယ္၊ အစပိုင္းမွာ လူဘယ္ေလာက္လိုမယ္ ဒါမွမဟုတ္ ဘယ္ေလာက္ႀကီးထြားလာမယ္ ဆိုတာ ဘယ္သူမွ မခန္႔ မွန္းႏိုင္ပါဘူး၊ ဒါေပမယ့္ ကာကြယ္ေပးမႈေတြ လုပ္ခဲ့ပါတယ္” ဟု သူက ဆိုသည္။
ႏိ္ုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေဟာင္း တေယာက္ျဖစ္ၿပီး ျမန္မာတို႔က ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္နီးပါး အေလးထားျခင္းခံရသူ မင္းကိုႏိုင္လည္း ပဋိပကၡျဖစ္စဥ္မ်ား အစတြင္ မိတၳီလာသို႔ ေရာက္ရွိလာခဲ့ေသးသည္။ သူက ဆူပူသူမ်ားသည္ စနစ္တက် လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၾကေၾကာင္း၊ လက္ထဲတြင္ ဖုန္းမ်ားကိုင္ထားၾကေၾကာင္း၊ ၿမိဳ႕တြင္းက ထြက္လာသည့္ ကားမ်ားကို ဘုန္းႀကီးေတြက စံုစမ္းစစ္ေဆးၾကေၾကာင္း အၾကမ္းဖက္သတ္ျဖတ္မႈမ်ားအၿပီးတြင္ ေျပာျပသည္။ ေျမတူးေျမေကာ္စက္ ကို အသံုးျပဳ၍ အေဆာက္အအံုအခ်ိဳ႕ကို ဖ်က္ဆီးခဲ့ၾကသည္။ “ရိုးရိုးသာမန္လူေတြအေနနဲ႔ ဘူဒိုဇာ ဘယ္ေမာင္းတတ္မွလဲ” ဟု မင္းကိုႏိုင္ကဆိုသည္။
ကုလသမဂၢ၏ ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္ကလည္း ဆူပူအၾကမ္းဖက္မႈျဖစ္စဥ္မ်ားတြင္ အစိုးရဖက္က ပါ၀င္ပတ္သက္ခဲ့ေၾကာင္း အစီရင္ခံစာမ်ား ရရွိထားေၾကာင္း ေျပာသည္။ တခါတရံ စစ္သားမ်ား ႏွင့္ ရဲတပ္ဖြဲ႔ ၀င္မ်ားသည္ အၾကမ္းဖက္ သတ္ျဖတ္မႈမ်ား က်ဴးလြန္ေနသည္ကို ဒီတိုင္းရပ္ၾကည့္ေနခဲ႔သည္ဟု ဆိုသည္။ “ဒါက ဘာကိုေဖၚျပေနသလဲဆိုေတာ့ အစိုးရရဲ႕ တခ်ိဳ႕ေသာအစိတ္အပိုင္းေတြက ဒီကိစၥေတြမွာ တိုက္႐ိုက္ျဖစ္ျဖစ္၊ သြယ္၀ိုက္ ၿပီးေတာ့ပဲျဖစ္ျဖစ္ ပတ္သက္ခဲ့တယ္၊ ေထာက္ခံခဲ့တယ္လို႔ ယူဆႏိုင္စရာ ျဖစ္ေနပါတယ္” ဟု ကုလသမဂၢ၏ လူ႔အခြင့္အေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္ ေသာမတ္စ္ ကြင္တားနားက ေျပာသည္။
သမၼတ၏ ေျပာေရးဆိုခြင့္ရွိသူ ျပန္ၾကားေရး ဒု ၀န္ႀကီးဦးရဲထြဋ္က ထိုစြပ္စြဲခ်က္မ်ားသည္ မခုိင္လံုေၾကာင္း ျငင္းပယ္ခဲ့သည္။ “တကယ္ေတာ့ စစ္တပ္နဲ႔ အစိုးရမွာ ဒီအေျခအေနနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး တာ၀န္မရွိပါဘူး” ဟု သူကဆိုသည္။
ပဋိပကၡ၏ တတိယေျမာက္ေန႔ျဖစ္ေသာ မတ္လ ၂၂ ရက္ေန႔ မြန္းလြဲပိုင္းတြင္ အာဏာပိုင္မ်ားက စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအမိန္႔ ထုတ္ျပန္လိုက္သည္။ ထိုအခ်ိန္အထိ လူ ၃ ဦးသာ ဖမ္းဆီးႏိုင္ခဲ့ေသးသည္။ သူတို႔အားလံုး လက္နက္မ်ား သယ္ေဆာင္ လာၾကေၾကာင္း ရဲ အရာရွိတဦးကေျပာျပသည္။ ဖမ္းဆီးမႈမ်ား ပိုမိုျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး ေနာက္တေန႔ေရာက္သည္ႏွင့္ ဆူပူမႈမ်ား လည္း ရပ္ဆိုင္းသြားေတာ့သည္။ အေဆာက္အဦ စုစုေပါင္း ၁၅၉၄လံုး ဖ်က္ဆီးခံလိုက္ရေၾကာင္း တိုင္းေဒသႀကီးအစိုးရ က ထုတ္ျပန္ေၾကညာသည္။
ေနာက္တရက္ၾကာေသာအခါ အစိုးရ႐ံုးစိုက္ရာ ေနျပည္ေတာ္၏ ဆင္ေျခဖံုးျဖစ္ေသာ တပ္ကုန္းၿမိဳ႕တြင္ ဆူပူမႈတခ်ိဳ႕ ျပန္ေပၚလာသည္။ ထို႔ေနာက္ ေတာင္ဖက္ရွိ ပဲခူးတိုင္းဆီကို စုန္ဆင္းသြားျပန္သည္။ မတ္လ ၂၉ ရက္ေန႔အထိ ျမန္မာႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္းရွိ ၿမိဳ႕ရြာ ၁၅ ခုခန္႔ မူဆလင္ဆန္႔က်င္ေရး အဓိက႐ုဏ္းမ်ားေၾကာင့္ ထိခိုက္ပ်က္စီးခဲ့ရသည္။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္ လည္း အခ်ိဳ႕ေသာ မူဆလင္ပိုင္ေသာ ေစ်းဆိုင္မ်ားကို ပိတ္ထားၿပီး အျခားေနရာမ်ားကို သြားေရာက္တိမ္းေရွာင္ၾကသည္ကို ေတြ႔ရသည္။
ဧၿပီလ ၂ရက္ေန႔တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕မွာ မူဆလင္ ဘာသာေရးေက်ာင္းတေက်ာင္းတြင္ မီးေလာင္မႈျဖစ္ပြားခဲ့ၿပီး ေယာက္်ားေလး ၁၃ ေယာက္ေသဆံုးခဲ့သည္။ ၀မ္းနည္းေၾကကြဲေနၾကေသာ သူတို႔၏ ေဆြမ်ိဳးမ်ားက ဤမီးေလာင္မႈသည္ မေတာ္တဆ မဟုတ္ဘဲ ဖန္တီးယူခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္ဟု ယံုၾကည္ေနၾကသည္။ ေက်ာင္း၏ ၾကမ္းျပင္သည္ မီးေလာင္ေနစဥ္က ဆီမ်ားျဖင့္ ရႊဲစိုေနသည္ကို အံ့ၾသဖြယ္ေတြ႔ရေၾကာင္း သူတို႔ကေျပာသည္။ ရန္ကုန္မွ အစိုးရတာ၀န္ရွိသူမ်ားကမူ မီးအားျမွင့္စက္မွ ေရွာ့ ျဖစ္ ၿပီး စတင္ေလာင္ကၽြမ္းခဲ့သည္ဟု ထုတ္ျပန္ခဲ့၏။
အခ်ိဳ႕ေသာ ေကာလဟာလမ်ားက ဆူပူအံုၾကြမႈမ်ားကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးကို ေႏွာက္ယွက္ဟန္႔တားလိုသည့္ ေရွး႐ိုးစြဲအုပ္စုမ်ားက ေနာက္ကြယ္မွ ႀကိဳးကိုင္ဖန္တီးခဲ့သည္ဟုသည္။ သို႔မဟုတ္ ယခင္စစ္အစိုးရႏွင့္ နီးစပ္သည့္ လုပ္ငန္းရွင္ ခ႐ိုနီသူေဌးႀကီးမ်ားက မူဆလင္မ်ားကို စီးပြားေရးေလာကက ဖယ္ထုတ္ၿပီး လြတ္သြားသည့္ေနရာတြင္ ၀င္ေရာက္ေနရာယူလိုၾက၍ ျဖစ္သည္ဟု ယူဆသူေတြလည္း ရွိသည္။ ဒုတိယအေၾကာင္းျပခ်က္ကို ျဖစ္ႏိုင္သည္ဟု ယံုၾကည္သူ မူဆလင္လုပ္ငန္းရွင္ေတြထဲတြင္ မိတၳီလာၿမိဳ႕မွ အသက္ ၆၇ႏွစ္ အ႐ြယ္ရွိ ဦးအုန္းသြင္လည္းပါသည္။
“ဒါက ဘာသာေရးတင္မဟုတ္ပါဘူး၊ စီးပြားေရးလဲပါတယ္” ဟု ဖ်က္ဆီးခံလုိက္ရသည့္ သူ၏ သတၱဳထည္လုပ္ငန္းဆိုင္ ကို ျပန္လည္စစ္ေဆးေနရင္း ေျပာလိုက္သည္။ ႏွစ္သံုးဆယ္ သက္တမ္းရွိၿပီျဖစ္ေသာ သူ၏ဆိုင္သည္ မိတၳီလာၿမိဳ႕၏ စည္ကား အခ်က္က်ေသာ လမ္းေထာင့္တခုတြင္တည္ရွိသည္။ အျခားေသာမူဆလင္မ်ားလိုပင္ ဦးအုန္းသြင္သည္ သူ၏ မ်ိဳး႐ိုးကို မ်ိဳးဆက္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားအထိ ရွင္းျပႏိုင္သူျဖစ္သည္။ အျခားေသာ မူဆလင္မ်ားလိုပင္ အျမတ္အစြန္းေကာင္းေသာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းတခုကို ပိုင္ဆိုင္ၿပီး ဒါဇင္ႏွင့္ခ်ီေသာ ဗုဒၶဘာသာမိတ္ေဆြမ်ား ရွိသူျဖစ္သည္။ ထို မိတ္ေဆြမ်ားထဲမွ တေယာက္က သူ႔ကို အဓိက႐ုဏ္းထဲကေန လြတ္ေျမာက္ေအာင္ကူညီေပးခဲ့၏။
ယာယီ ဒုကၡသည္စခန္း
အစိုးရအထက္တန္းေက်ာင္း၏ ႏွစ္ထပ္လံုးတြင္ လူ၂၀၀၀ ေလာက္ႏွင့္ ျပည့္သိပ္ေနသည္။ ထိုေနရာသည္ မိတၳီလာၿမိဳ႕ရွိ ဒုကၡသည္မ်ားအတြက္ ျပဳလုပ္ေပးထားသည့္ စခန္းေတြထဲက တခုျဖစ္သည္။ ကုလသမဂၢ၏ အဆိုအရ မိတၳီလာၿမိဳ႕တြင္ ဒုကၡသည္ေပါင္း ၁၁၀၀၀ ခန္႔ရွိသည္။ အမ်ားစုက အနားရွိ အားကစားကြင္းႀကီးထဲမွာ စုၿပံဳေနၾကရ၏။
လုပ္ငန္းမ်ား ဖ်က္ဆီးျခင္းခံလိုက္ရသည့္ မူဆလင္စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ား အေနႏွင့္လည္း ၎တို႔ပိုင္ဆိုင္ခဲ့ေသာ အဆင့္ျမင့္ အိမ္ၿခံေျမမ်ားကို ျပန္လည္ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ ရ မရ ဆိုသည့္ကိစၥမွာလည္း ခုခ်ိန္ထိ ျပတ္သားစြာ မသိရွိရေသးေပ။ တိုင္းေဒသႀကီး အႀကီးအကဲျဖစ္သူ ဦးရဲျမင့္က ၎တို႔ကို ေနရာအသစ္သို႔ေရႊ႕ေျပာင္းခ်ထားေပးမည္ဟု ဆိုသည္။ ရခိုင္ျပည္နယ္ မွာကဲ့သို႔ ယင္းေပၚလစီသည္ ခြဲျခားေနထိုင္ေစျခင္းျဖင့္ အျခားေသာ မၿငိမ္သက္မႈမ်ားျဖင့္ ေနာက္ျပန္ ဆိုးက်ိဳးမ်ား ရရွိႏိုင္သည္။
“ဒီေနရာမွာ ေအးခ်မ္းတည္ၿငိမ္သြားၿပီ၊ ဥပေဒစိုးမိုးေရး ရွိလာၿပီဆိုရင္ ျပန္လည္ေနရာခ်ထားဖို႔အတြက္ က်ေနာ္တို႔ စဥ္းစားမွာပါ” ဟု ဦးရဲျမင့္က ေျပာသည္။
ဒုကၡသည္မ်ားရွိေနေသာ အထက္တန္းေက်ာင္းသည္ အက်ဥ္းေထာင္တခုႏွင့္ တူေန၏။ အတြင္းရွိမူဆလင္မ်ားသည္ သူတို႔သေဘာႏွင့္သူတို႔ အျပင္ကိုထြက္ခြင့္မရွိေပ။ သူငယ္ခ်င္းမ်ားႏွင့္ ေဆြမ်ိဳးမ်ားက အျပင္တြင္ေစာင့္ေနၾကသည္။ ရဲမ်ားက စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားကို မူဆလင္မ်ားႏွင့္ ေတြ႔ဆံုစကားေျပာခြင့္မေပးပါ။ ၀င္ေပါက္ကိုပင္ ျဖတ္ေက်ာ္သြားခြင့္ မရွိပါ။
“ညဖက္ဆို အိပ္လို႔မရဘူး၊ ေနာက္တခါ တိုက္ခိုက္မႈေတြျဖစ္လာဦးမယ္လို႔ပဲ ေတြးေနမိတယ္” ဟု သူ၏ ၀မ္းကြဲေဆြမ်ိဳး ၁၀ ေယာက္ကို ေတြ႔ဆံုခြင့္ရရန္ ေစာင့္ဆိုင္းေနေသာ အသက္ ၄၀ အရြယ္ရွိ ေက်ာ္စိုးျမင့္က ေျပာသည္။ မၾကာမီ သူ႔ကို အေစာင့္ေတြက အေ၀းကုိ ထြက္သြားခိုင္းလိုက္ၾက၏။ “က်ေနာ္တို႔ ေၾကာက္ေနၾကပါတယ္” ဟု သူေျပာခဲ့သည္။
မည္သူေတြကို ဖမ္းဆီးထားသည္ဆိုသည့္ အခ်က္ကလည္း ရွင္းလင္းျခင္း မရွိေပ။ သို႔ေသာ္ ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းထားသူေတြထဲတြင္ ေရႊဆိုင္ပိုင္ရွင္ ပါ၀င္ေၾကာင္းကိုေတာ့ ရဲအဖြဲ႔၏ ေျပာျပခ်က္အရ သိရသည္။
ေရႊဆံညွပ္ပိုင္ရွင္ ေဒၚေအးေအးျမင့္ကေတာ့ ႀကံဳေတြ႔ခဲ့ရသည့္ ျဖစ္ရပ္ေတြေၾကာင့္ ခုခ်ိန္ထိ ထိတ္လန္႔တုန္လႈပ္ေနဆဲ ရွိေသးသည္။ “အသတ္ခံလိုက္ရတဲ့ မူဆလင္ေတြအတြက္ က်မ စိတ္မေကာင္းပါဘူး၊ လူေတြအားလံုး တူတူပါပဲ။ အေပၚယံ အသားေရာင္ေလးပဲ ကြဲျပားၾကတာပါ။ က်မ ဆံညွပ္ကေလးေၾကာင့္ ဘာေတြျဖစ္လာရတယ္ဆိုတာ က်မ မသိေတာ့ပါဘူး” ဟု သူက ဆိုသည္။
(႐ိုက္တာသတင္းေထာက္ Jason Szep ၏ Special Report: Buddhist monks incite Muslim killings in Myanmar ကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ႏိုင္မင္းသြင္က ဘာသာျပန္သည္)
http://www.reuters.com/article/2013/04/08/us-myanmar-violence-specialreport-idUSBRE9370AP20130408
"If you follow us, I'll kill her," the monk taunted police, according to a witness, as a Buddhist mob armed with machetes and swords chased nearly 100 Muslims in this city in central Myanmar.
It was Thursday, March 21. Within hours, up to 25 Muslims had been killed. The Buddhist mob dragged their bloodied bodies up a hill in a neighborhood called Mingalarzay Yone and set the corpses on fire. Some were found butchered in a reedy swamp. A Reuters cameraman saw the charred remains of two children, aged 10 or younger.
Ethnic hatred has been unleashed in Myanmar since 49 years of military rule ended in March 2011. And it is spreading, threatening the country's historic democratic transition. Signs have emerged of ethnic cleansing, and of impunity for those inciting it.
Over four days, at least 43 people were killed in this dusty city of 100,000, just 80 miles north of the capital of Naypyitaw. Nearly 13,000 people, mostly Muslims, were driven from their homes and businesses. The bloodshed here was followed by Buddhist-led mob violence in at least 14 other villages in Myanmar's central heartlands and put the Muslim minority on edge across one of Asia's most ethnically diverse countries.
An examination of the riots, based on interviews with more than 30 witnesses, reveals the dawn massacre of 25 Muslims in Meikhtila was led by Buddhist monks - often held up as icons of democracy in Myanmar. The killings took place in plain view of police, with no intervention by the local or central government. Graffiti scrawled on one wall called for a "Muslim extermination."
Unrest that ensued in other towns, just a few hours' drive from the commercial capital of Yangon, was well-organized, abetted at times by police turning a blind eye. Even after the March 21 killings, the chief minister for the region did little to stop rioting that raged three more days. He effectively ceded control of the city to radical Buddhist monks who blocked fire trucks, intimidated rescue workers and led rampages that gutted whole neighborhoods.
Not all of the culprits were Buddhists. They may have started the riots, but the first man to die was a monk slain by Muslims.
Still, the Meikhtila massacre fits a pattern of Buddhist-organized violence and government inaction detailed by Reuters in western Myanmar last year. This time, the bloodshed struck a strategic city in the very heart of the country, raising questions over whether reformist President Thein Sein has full control over security forces as Myanmar undergoes its most dramatic changes since a coup in 1962.
In a majority-Buddhist country known as the "Golden Land" for its glittering pagodas, the unrest lays bare an often hidden truth: Monks have played a central role in anti-Muslim unrest over the past decade. Although 42 people have been arrested in connection to the violence, monks continue to preach a fast-growing Buddhist nationalist movement known as "969" that is fueling much of the trouble.
The examination also suggests motives that are as much economic as religious. In one of Asia's poorest countries, the Muslims of Meikhtila and other parts of central Myanmar are generally more prosperous than their Buddhist neighbors. In Myanmar as a whole, Muslims account for 5 percent of the populace. In Meikhtila, they comprise a third. They own prime real estate, electronics shops, clothing outlets, restaurants and motorbike dealerships, earning conspicuously more than the city's Buddhist majority, who toil mostly as laborers and street vendors.
As Myanmar, also known as Burma, emerges from nearly half a century of isolation and military misrule, powerful business interests are jockeying for position in one of Asia's last frontier markets. The recent violence threatens to knock long-established Muslim communities out of that equation, stoking speculation the unrest is part of a bigger struggle for influence in reform-era Myanmar.
The failure of Nobel Peace Prize-winner Aung San Suu Kyi, now opposition leader in parliament, to defuse the tension further undermines her image as a unifying moral force. Suu Kyi, a devout Buddhist, has said little, beyond warning that the violence could spread if not dealt with by rule of law.
Suu Kyi declined to be interviewed for this story.
GOLD HAIR CLIP
The spark was simple enough.
Aye Aye Naing, a 45-year-old Buddhist woman, wanted to make an offering of food to local monks. But she needed money, she recalled, sitting in her home in Pyon Kout village. At about 9 a.m. on March 20, a day before the massacre, she brought a gold hair clip to town. She had it appraised at 140,000 kyat ($160). With her husband and sister, she entered New Waint Sein, a Muslim-owned gold shop, which offered her 108,000 kyat. She wanted at least 110,000.
Shop workers studied the gold, but the clip came back damaged, she said. The shop owner, a young woman in her 20s, now offered just 50,000. The stout mother of five protested, calling the owner unreasonable. The owner slapped her, witnesses said. Aye Aye Naing's husband shouted and was pulled outside, held down and beaten by three of the store's staff, according to the couple and two witnesses.
Onlookers gathered. Police arrived, detaining Aye Aye Naing and the owner. The mostly Buddhist mob turned violent, hurling stones, shouting anti-Muslim slurs and breaking down the shop's doors, according to several witnesses. No one was killed or injured, but the Muslim-owned building housing the gold shop and several others were nearly destroyed.
"This shop has a bad reputation in the neighborhood," said Khin San, who says she watched the violence from her general store across the street. "They don't let people park their cars in front. They are quarrelsome. They have some hatred from the crowd."
That hatred had been further stoked by a leaflet signed by a group calling itself "Buddhists who feel helpless" and handed out a few weeks before. It suggested Muslims in Meikhtila were conspiring against Buddhists, assisted by money from Saudi Arabia, and holding shady meetings in mosques. It was addressed to the area's monks.
Tensions escalated. By about 5:30 p.m., four Muslim men were waiting at an intersection. As a monk passed on the back of a motorbike, they attacked. One hit the driver with a sword, causing him to crash, witnesses said. A second blow sliced the back of the monk's head. One of the men doused him in fuel and set him on fire, said Soe Thein, a mechanic who saw the attack. The monk died in hospital.
Soe Thein, a Buddhist, ran to the market. "A monk has been killed! A monk has been killed!" he cried. As he ran back, a mob followed and the riots began. Muslim homes and shops went up in flames.
Soe Thein identified the attackers by name and said he saw several in the village days after the monk was murdered. Police declined to say whether they were among 13 people arrested and under investigation related to the Meikhtila violence.
"WE JUST WANT THE MUSLIMS"
That evening, flames devoured much of Mingalarzay Yone, a mostly Muslim ward in east Meikhtila. The fire razed a mosque, an orphanage and several homes. Hundreds fled. Some hid in Buddhist friends' houses, witnesses said. About 100 packed into the thatched wooden home of Maung Maung, a Muslim elder.
As the mob swelled in size, Win Htein, a lawmaker in Suu Kyi's National League for Democracy party, tried to restrain the crowd but was held back. "Someone took my arm and said be careful or you will become a victim," he said.
About 200 police officers watched the riots in the neighborhood before leaving around midnight, he said.
By about 4 a.m., the Muslim men inside Maung Maung's house were braced for battle, chanting in Arabic and then shouting in Burmese, "We'll wash our feet in Burman blood." (The Burmans, or Bamah, are Myanmar's ethnic majority.) Nearly a thousand Buddhists were outside.
When dawn broke, at about 6 a.m., the only police presence in the area was a detail of about 10 officers. They slowly backed away, allowing the mob to attack, said Hla Thein, 48, a neighborhood Buddhist elder.
The Muslims fled through the side of the house, chased by men with swords, sticks, iron rods and machetes. Some were butchered in a nearby swamp, said Hla Thein, who recounted the events along with four other witnesses, both Buddhist and Muslim.
Others were cut down as they ran toward a hilltop road. "They chased them like they were hunting rabbits," said NLD lawmaker Win Htein.
Police saved 47 of the Muslims, mostly women and children, by encircling them with their shields and firing warning shots in the air, Hla Thein said. "We don't want to attack you," one monk shouted at the police, according to a policeman. "We just want the Muslims."
Ye Myint, the chief minister of Mandalay region that includes Meikhtila, told reporters later that day that the situation was "stabilizing." In fact, it was getting worse. Armed monks and Buddhist mobs terrorized the streets for the next three days, witnesses said.
They threatened Thein Zaw, a fireman trying to douse a burning mosque. "How dare you extinguish this fire," he recalls one monk shouting. "We are going to kill you." A group of about 30 monks smashed the sign hanging outside his fire station and tried to block his truck. He drove through a hail of stones, one striking below his eye, and crashed, he said, showing his wound.
"A monk with a knife at one point swung at me," said Kyaw Ye Aung, a junior firefighter who, like Thein Zaw, is Buddhist.
Three days later, on the hill where Muslim bodies were burned, this reporter found the remains of a mix of adults and children: pieces of human skull, vertebrae and other bones, and a singed child's backpack.
Nearby, municipal trucks dumped bodies in a field next to a crematorium in Meikhtila's outskirts. They were burned with old tires.
MURKY POLITICAL FORCES
Knife-wielding monks jar with Buddhism's better-known image of meditative pacifism.
Grounded in a philosophy of enlightenment, nonviolence, rebirth and the vanquishing of human desires, Buddhism eschews crusades or jihads. It traditionally embraces peace, clarity and wisdom — attributes of the Buddha who lived some 2,500 years ago.
About 90 percent of Myanmar's 60 million people are practicing Buddhists, among the world's largest proportion. Sheathed in iconic burgundy robes, Buddhist monks were at the forefront of Myanmar's struggle for democracy and, before that, independence.
Many Burmese find it easier to assume a cherished institution has been infiltrated by thugs and provocateurs than to admit the monkhood's central role in anti-Muslim violence in recent years.
On the streets of Meikhtila, witnesses saw monks from well-known local monasteries. They also saw monks from Mandalay, the country's second-largest city and a center of Burmese culture about 100 miles to the north. One such visitor was the nationalistic monk Wirathu.
Wirathu was freed last year from nine years in jail during an amnesty for hundreds of political prisoners, among the most celebrated reforms of Myanmar's post-military rule. He had been locked up for helping to incite deadly anti-Muslim riots in 2003.
Today, the charismatic 45-year-old with a boyish smile is an abbot in Mandalay's Masoeyein Monastery, a sprawling complex where he leads about 60 monks and has influence over more than 2,500 residing there. From that power base, he is leading a fast-growing movement known as "969," which encourages Buddhists to shun Muslim businesses and communities.
The three numbers refer to various attributes of the Buddha, his teachings and the monkhood. In practice, the numbers have become the brand of a radical form of anti-Islamic nationalism that seeks to transform Myanmar into an apartheid-like state.
"We have a slogan: When you eat, eat 969; when you go, go 969; when you buy, buy 969," Wirathu said in an interview at his monastery in Mandalay. Translation: If you're eating, traveling or buying anything, do it with a Buddhist. Relishing his extremist reputation, Wirathu describes himself as the "Burmese bin Laden."
He began giving a series of controversial 969 speeches about four months ago. "My duty is to spread this mission," he said. It's working: 969 stickers and signs are proliferating — often accompanied by violence.
Rioters spray-painted "969" on destroyed businesses in Meikhtila. Anti-Muslim mobs in Bago Region, close to Yangon, erupted after traveling monks preached about the 969 movement. Stickers bearing pastel hues overlaid with the numerals 969 are appearing on street stalls, motorbikes, posters and cars across the central heartlands.
In Minhla, a town of about 100,000 people a few hours' drive from Yangon, 2,000 Buddhists crammed into a community center on February 26 and 27 to listen to Wimalar Biwuntha, an abbot from Mon State. He explained how monks in his state began using 969 to boycott a popular Muslim-owned bus company, according to Win Myint, 59, chairman of the center that hosted the abbot.
After the speeches, the mood in Minhla turned ugly, said Tun Tun, 26, a Muslim tea-shop owner. Muslims were jeered, he said. A month later, about 800 Buddhists armed with metal pipes and hammers destroyed three mosques and 17 Muslim homes and businesses, according to police. No one was killed, but two-thirds of Minhla's Muslims fled and haven't returned, police said.
"Since that speech, people in our village became more aggressive. They would swear at us. We lost customers," said Tun Tun, whose tea shop and home were nearly destroyed by Buddhists on March 27. One attacker was armed with a chainsaw, he said.
A local police official made a deal with the mob: Rioters were allowed 30 minutes to ransack a mosque before police would disperse the crowd, according to two witnesses. They tore it apart for the next half hour, the witnesses said. A hollowed-out structure remains. Local police denied having made any such an agreement when asked by Reuters.
Two days earlier in Gyobingauk, a town of 110,000 people just north of Minhla, a mob destroyed a mosque and 23 houses after three days of speeches by a monk preaching 969. Witnesses said they appeared well organized, razing some buildings with a bulldozer.
"ENEMY BASES"
Wirathu denied directing the monks in Meikhtila and elsewhere.
"You have the right to defend yourselves. But you don't have the right to kill or destroy," he said in the interview.
Wirathu said he was in Meikhtila to persuade monks not to fight. At one point, he delivered a speech on a car roof. A first-hand account of what he said was not available.
He acknowledged spreading 969 and warned that Muslims were diluting the country's Buddhist identity. That is a comment he has made repeatedly in speeches and social media and by telephone in recent weeks to a large and growing following.
"With money, they become rich and marry Buddhist Burmese woman who convert to Islam, spreading their religion. Their businesses become bigger and they buy more land and houses, and that means fewer Buddhist shrines," he said.
"And when they become rich, they build more mosques which, unlike our pagodas and monasteries, are not transparent," he added. "They're like enemy base stations for us. More mosques mean more enemy bases, so that is why we must prevent this."
Wirathu fears Myanmar will follow the path of Indonesia after Islam entered the archipelago in the 13th century. By the end of the 16th century, Islam had replaced Hinduism and Buddhism as the dominant religion on Indonesia's main islands.
Wirathu began preaching the apartheid-like 969 creed himself in 2001, when the U.S. State Department reported "a sharp increase in anti-Muslim violence" in Myanmar. Anti-Muslim sentiment was fueled in March that year by the Taliban's destruction of Buddhist images in Bamiyan, Afghanistan, and in September by al Qaeda's attacks in the United States.
The monk continued until he was arrested in 2003 and sentenced to 25 years in prison for distributing anti-Muslim pamphlets that incited communal riots in his birthplace of Kyaukse, a town near Meikhtila. At least 10 Muslims were killed in Kyaukse by a Buddhist mob, according to a U.S. State Department report.
Wirathu has a quick answer to the question of who caused Meikhtila's unrest: the Buddhist woman who tried to sell the hair clip. "She shouldn't have done business with Muslims."
"STATE INVOLVEMENT"
Wirathu should be arrested, said Nyi Nyi Lwin, a former monk better known by his holy name U Gambira who led the "Saffron Revolution" democracy uprising in 2007 that was crushed by the military. "What he preaches deviates from Buddha's teachings," he said. "He is a monk. He is an abbot. And he is dangerous. He is becoming very scary and pitiful."
But Gambira said only the government can stop the anti-Muslim mood.
"In the past, they prevented monks from giving speeches about democracy and politics. This time they don't stop these incendiary speeches. They are supporting them," he said. "Because Wirathu is an abbot at a big monastery of about 2,500 monks, no one dares to speak back to him. The government needs to take action against him."
Hla Thein, a witness to the massacre in Meikhtila, said authorities did surprisingly little to stop the violence. "It was like they were waiting for an order that never came," he said.
One senior policeman told Reuters he expected to be ordered to forcibly restrain the riotous mob, but was told not even to use truncheons.
That pattern echoes what Reuters reporters found last year in an examination of October's anti-Muslim violence in Myanmar's western Rakhine State. There, a wave of deadly attacks was organized, according to central-government military sources. They were led by Rakhine Buddhist nationalists tied to a powerful political party in the state, incited by Buddhist monks, and, some witnesses said, abetted at times by local security forces.
The latest bloodshed could have been nipped in the bud, said NLD lawmaker Win Htein, a former army captain who spent 20 years as a political prisoner. He said the region's military commander, Aung Kyaw Moe, could have stopped the riots with a few stern orders - especially given that thousands of soldiers are permanently stationed in Meikhtila and nearby.
Aung Kyaw Moe insisted authorities did their job. "It is like a battle. When it first starts you can't really guess the manpower needed or how big it is going to be. But there was protection."
Min Ko Naing, a former political prisoner revered by Burmese nearly as much as Suu Kyi, was in Meikhtila as the violence began. After the massacre, he said, the mob looked well organized. Cell phones in hand, monks inspected cars leaving town, he said. A bulldozer was used to destroy some buildings. "The ordinary public doesn't know how to use a bulldozer," he said.
The U.N. special rapporteur on human rights in Myanmar said he had received reports of "state involvement" in the violence. Soldiers and police sometimes stood by "while atrocities have been committed before their very eyes, including by well-organized ultra-nationalist Buddhist mobs," said the rapporteur, Tomas Ojea Quintana. "This may indicate direct involvement by some sections of the state or implicit collusion and support for such actions."
Ye Htut, a presidential spokesman and deputy minister of information, called those accusations groundless. "In fact, the military and the government could not be concerned more about this situation," he said.
Authorities imposed martial law on the afternoon of March 22, the third day of violence. By then, only three people had been arrested, all of them for carrying weapons, a police official said. As they began to make more arrests, the unrest ended the next day. A total of 1,594 buildings were destroyed, the regional government said.
It started up a day later in Tatkon on the outskirts of the capital Naypyitaw. The riots then swept south to Bago Region, erupting along a highway just north of Yangon. By March 29, at least 15 towns and villages in central Myanmar had suffered anti-Muslims riots. In Yangon, some Muslims prepared for violence by Buddhists, shuttering shops and leaving to stay with relatives elsewhere.
On April 2, 13 Muslim boys died in a fire at a Yangon religious school. Many grieving relatives say they believe the blaze was deliberately set. The floors were surprisingly slick with oil during the blaze, they said. Yangon officials say it was caused by an electrical short circuit.
Some speculate the violence may be orchestrated by conservative forces pushing back at reformers. Or that crony businessmen linked to the former junta hope to knock Muslims out of business and create an economic vacuum in the heartlands that only they can fill. This last theory resonated with some Muslim businessmen such as Ohn Thwin, 67.
"This is both religious anger and economics," he said, surveying the remnants of his 30-year-old metalworking shop at a popular corner of Meikhtila, a strategic city where three highways intersect. Like many Muslims, he can trace his ancestry back several generations. And like many, he runs a profitable business and has dozens of Buddhist friends, including one who helped him escape the violence.
MAKESHIFT REFUGEE CAMPS
Across town, about 2,000 people cram into a two-story high school, one of several makeshift refugee camps housing about 11,000 of the town's Muslims, according to the United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs. Many more squeezed into a nearby stadium.
It's unclear if the Muslims whose businesses were destroyed will be able to reclaim their prime real estate. Ye Myint, the region's chief, said they may be moved to new areas - a policy that backfired in Rakhine State, where segregation has only led to further communal violence.
"Once we have achieved a time when there is peace, stability and the rule of law, then we look into resettlement," said Ye Myint.
The high school feels like a jail. Muslims inside cannot leave at will. Friends and relatives are kept waiting outside. Police block journalists from speaking with Muslims - even through a gate.
"I can't sleep at night. I keep thinking there will be another attack," said Kyaw Soe Myint, 40, who was waiting to see his 10 cousins inside before a guard shooed him away. "We're living with fear."
The identity of those arrested is unclear. But according to police, among those detained was the gold shop owner.
Aye Aye Naing, owner of the hair clip, remained shocked by the violence. "I feel sad for the Muslims who have been killed," she said. "All humans are the same; it's just the skin color that is different. We have friends who are Muslims." She said she doesn't know what became of her hair clip.
(Additional reporting by Min Zayer Oo.; Editing by Andrew R.C. Marshall, Michael Williams and Bill Tarrant.)
ဘုန္းၾကီးတပါးက မြတ္ဆလင္ မိန္းကေလးတေယာက္ကို ခ်ဳပ္ကိုင္္ၿပီး လည္ပင္းကို ဒါးျဖင့္ေထာက္ရင္း လိုက္တားေနေသာ ရဲမ်ားကို လွမ္းေအာ္သည္။
“လိုက္မလာနဲ႕၊ လိုက္လာရင္ သူ႕ကို သတ္ပစ္လိုက္မယ္”။
ထိုေန႔သည္ မတ္လ ၂၁ ရက္ အဂၤါေန႔ျဖစ္သည္။ မ်က္ျမင္သက္ေသမ်ား၏အဆိုအရ တုတ္၊ ဓား လက္နက္မ်ားကိုင္ေဆာင္ထားေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္လူအုပ္သည္ ၁၀၀ခန္႔ ရွိေသာ မူဆလင္မ်ား ၏ေနာက္သို႔ ထပ္ၾကပ္လိုက္ခဲ့ၾကသည္။
နာရီအနည္းငယ္အတြင္းတြင္ မြတ္ဆလင္ ၂၅ ဦးခန္႔ သတ္ျဖတ္ခံလိုက္ရ၏။ ေသြးအလိမ္းလိမ္းျဖင့္ ရုပ္အေလာင္းမ်ားကို မဂၤလာေဇယ်ံဳ ရပ္ကြက္မွ ကုန္းငယ္တခုေပၚသို႔ဆြဲတင္သြားၾကၿပီး မီး႐ိႈ႕လိုက္ၾကသည္။ ရႊံ႕ဗြက္မ်ားအတြင္းတြင္ သတ္ျဖတ္ခံထားရသူ အခ်ိဳ႕ကိုလည္း ေတြ႔ရသည္။ မီးကၽြမ္းေနေသာ အသက္ ဆယ္ႏွစ္အရြယ္ခန္႔ ကေလးႏွစ္ေယာက္၏ အေလာင္းမ်ားကိုလည္း ႐ိုက္တာသတင္းဌာနမွ ဓာတ္ပံုဆရာ ျမင္ခဲ့ရ၏။
၂၀၁၁ ခုႏွစ္ ၿပီးဆံုးခဲ့ေသာ ၄၉ႏွစ္ၾကာ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကာလအတြင္းက ဥေပကၡာျပဳ ထားခဲ့ေသာ လူမ်ိဳးေရးမုန္းတီးမႈ ျပႆနာမ်ားသည္ ယခုအခ်ိန္တြင္ ပိုမိုက်ယ္ျပန္႔လာၿပီး သမိုင္း၀င္ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းေရးကို ၿခိမ္းေျခာက္လာသည္အထိ ျဖစ္လာ၏။ လူမ်ိဳးေရးခြဲျခားမႈ အားေကာင္းလာသလို ယင္းကိုေထာက္ခံသည့္ လႈပ္ရွားမႈမ်ား၏ အရိပ္လကၡဏာမ်ားလည္း သိသာစြာ ထြက္ေပၚ၍လာသည္။
အစိုးရ႐ံုးစိုက္ရာ ေနျပည္ေတာ္မွ ကီလိုမီတာ ၁၃၀ ကြာေ၀းေသာ လူတသိန္းေက်ာ္ေနထိုင္သည့္ မိတၳီလာၿမိဳ႕တြင္ ျပႆနာျဖစ္ၿပီး ေလးရက္ၾကာသည့္အခါ အနည္းဆံုး ၄၃ဦး ေသဆံုးခဲ့ရၿပီးျဖစ္သည္။ မြတ္ဆလင္ အမ်ားစုပါ၀င္ေသာ လူေပါင္း ၁၃၀၀၀ ခန္႔သည္ မိမိတို႔ေနအိမ္ႏွင့္ လုပ္ငန္းမ်ားကို စြန္႔ခြာထြက္ခဲ့ၾကရသည္။ လူစုလူေ၀းျဖင့္ အၾကမ္းဖက္ခဲ့ၾကသည့္ အဓိက႐ုဏ္းမ်ား ျမန္မာႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္း ၿမိဳ႕ရြာ ၁၄ ခုခန္႔တြင္ ျဖစ္ေပၚခဲ့ျခင္းက ႏိုင္ငံကို အာရွ၏ လူမ်ိဳးေရးခြဲျခားမႈ ျပင္းထန္ေသာ ႏိုင္ငံစာရင္းတြင္ ထိပ္နားအထိေရာက္ေအာင္ တြန္းပို႔လိုက္သည္။
မ်က္ျမင္သက္ေသ ၃၀ ေက်ာ္၏ ထြက္ဆိုခ်က္မ်ားကို အေျချပဳ၍ ပဋိပကၡကို ဆန္းစစ္ၾကည့္ေသာအခါ မိတၳီလာၿမိဳ႕မွ မူဆလင္၂၅ ဦးသတ္ျဖတ္ခံခဲ့ရမႈတြင္ ရံဖန္ရံခါ ဒီမိုကေရစီေရးလႈပ္ရွားမႈ၏ သေကၤတအျဖစ ္ျမင္ေတြ႔ ရတတ္ေသာ ဗုဒၶဘာသာဘုန္းေတာ္ႀကီးအခ်ိဳ႕က ဦးေဆာင္ခဲ့ေၾကာင္း ေတြ႔ရွိရ၏။ ရာဇ၀တ္မႈမ်ားသည္ လံုၿခံဳေရးအဖြဲ႔၀င္မ်ား၏ မ်က္ေမွာက္မွာပင္ျဖစ္ပြားခဲ့ၿပီး ေဒသဆိုင္ရာႏွင့္ ဗဟိုအာဏာပိုင္မ်ားက ဟန္႔တားႏိုင္ျခင္း မရွိခဲ့ေပ။
မၿငိမ္သက္မႈက အျခားၿမိဳ႕မ်ားဆီကိုပါ ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔သြားသည္။ စီးပြားေရးၿမိဳ႕ေတာ္ ရန္ကုန္ႏွင့္ နာရီအနည္းငယ္သာ ခရီးကြာလွမ္းသည့္ ေနရာအထိ ေရာက္ရွိလာျခင္းကို မျမင္ေယာင္ျပဳေနၾကသည့္ လံုၿခံဳေရးတာ၀န္ခံတို႔၏ လုပ္ရပ္က အေထာက္အပံ့ တစံုတရာ ျဖစ္ေစခဲ့သည္။ မတ္လ ၂၁ ရက္ေန႔ သတ္ျဖတ္မႈမ်ားၿပီးသည့္ေနာက္ မႏၲေလးတိုင္း ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္က အေျခအေနကို ထိန္းသိမ္းႏိုင္ၿပီဟု ဆိုခဲ့ေသာ္ျငား ေနာက္ထပ္သံုးရက္အထိ ေဒါသေတြကို မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ၾကေသးပါ။ မိတၳီလာၿမိဳ႕ကို အစြန္းေရာက္ဘုန္းႀကီးေတြလက္သို႔ ေပးအပ္လိုက္ရသည္။ မီးသတ္ကားေတြ တားဆီးခံရ၏။ ယံုၾကည္မႈ ေပ်ာက္ဆံုးသြားရသည့္ ကယ္ဆယ္ေရး၀န္ထမ္းမ်ားႏွင့္အတူ ပတ္၀န္းက်င္တခုလံုးသည္လည္း ေဒါသႏွင့္ ေၾကာက္႐ြံ႕စိုးထိတ္မႈေတြ ျပည့္ေနခဲ့ရသည္။
ျဖစ္ရပ္၏ လက္သည္တရားခံ အားလံုးသည္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား မဟုတ္ပါ။ သူတို႔သည္ ဆူပူမႈကို စတင္ေသာသူမ်ားေတာ့ ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဤအေရးအခင္းတြင္ ပထမဆံုး အသက္ဆံုး႐ံႈးသည္မွာ မူဆလင္မ်ား၏ သတ္ျဖတ္မႈခံလိုက္ရေသာ ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးတပါးျဖစ္ေနသည္။
မိတၳီလာမွ ရာဇ၀တ္မႈမ်ားႏွင့္ အစိုးရ၏ တာ၀န္ယူမႈ အားနည္းျခင္းသည္ ယခင္ႏွစ္က ျမန္မာႏိုင္ငံ အေနာက္ဖက္ျခမ္း ရခိုင္ျပည္နယ္၌ ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ ကိစၥရပ္မ်ားမွ ႐ိုက္တာသတင္းဌာန ရရွိခဲ့ေသာ အခ်က္မ်ားႏွင့္ တူေနေၾကာင္း ေတြ႔ ရွိရသည္။ ယခုတႀကိမ္ ေပၚေပါက္လာရသည့္ အေရးအခင္းသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ႏွလံုးသားပမာ ဗ်ဴဟာေျမာက္ အခ်က္ အခ်ာက်သည့္ ၿမိဳ႕တြင္ ျဖစ္ေနသည့္အတြက္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးသမားဟု သတ္မွတ္ျခင္းခံရသူ သမၼတဦးသိန္းစိန္သည္ လံုၿခံဳေရးလက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႔မ်ားအေပၚတြင္ ထိန္းခ်ဳပ္ခြင္ ့ျပည့္၀စြာရွိပါ၏ေလာဟု ေမးခြန္းထုတ္စရာျဖစ္လာသည္။
ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ားစုေနထိုင္ၿပီး ေရႊေရာင္၀င္းလက္သည့္ ပုထိုးေစတီမ်ားရွိေနေသာေၾကာင့္ “ေရႊႏိုင္ငံ”ဟု သိၾကသည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ယခုျဖစ္ရပ္က အမွန္တရားတခုကို ဖြင့္ထုတ္ျပခဲ့၏။ လြန္ခဲ့ေသာ ဆယ္စုႏွစ္ေတြအထိ မြတ္ဆလင္ဆန္႔က်င္ေရး လႈပ္ရွားမႈမ်ားတြင္ ဘုန္းႀကီးမ်ားက အဓိကေနရာမွ ပါ၀င္ခဲ့သည္။ ျဖစ္ေပၚခဲ့ေသာ ဆူပူမႈႏွင့္ ဆက္ႏြယ္သူ ၄၂ ဦးကို ဖမ္းဆီးထားၿပီးၿပီဆိုေသာ္လည္း “၉၆၉”ဟု သိၾကသည့္ ဘာသာေရးလႈပ္ရွားမႈတခုကို အရွိန္ျမင့္တက္ေစသည့္ ေဟာေျပာမႈေတြကို ျပဳလုပ္ေနၾကဆဲျဖစ္သည္။
ျဖစ္စဥ္ကို အကဲျဖတ္သံုးသပ္ရာတြင္ ဘာသာေရးသာမက စီးပြားေရးအရလည္း ပဋိပကၡကိုျဖစ္ေစေသာ အေၾကာင္းေတြ ထြက္ေပၚလာသည္။ မိတၳီလာ အပါအ၀င္ ျမန္မာႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္းေဒသတြင္ မြတ္ဆလင္မ်ားသည္ သူတို႔၏အိမ္နီးခ်င္း ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားထက္ ေငြေၾကးျပည့္စံုၾကသည္။ တႏိုင္ငံလံုး အတိုင္းအတာအရတြင္ လူဦးေရ၏ ၅ ရာခိုင္ႏႈန္းသည္သာ မူဆလင္မ်ားျဖစ္ေသာ္လည္း မိတၳီလာၿမိဳ႕တြင္မူ သံုးပံုတပံုက မူဆလင္ျဖစ္၏။ အဆင့္ျမင့္ အိမ္ၿခံေျမမ်ား၊ လွ်ပ္စစ္ပစၥည္း အေရာင္းဆိုင္မ်ား၊ အ၀တ္အထည္ဆိုင္မ်ား၊ စားေသာက္ဆိုင္မ်ားႏွင့္ ေမာ္ေတာ္ဆိုင္ကယ္ အေရာင္းဆိုင္မ်ားကို မြတ္ဆလင္တို႔ ပိုင္ဆိုင္ၾက၍ လူမ်ားစုျဖစ္ေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားထက္ သိသာစြာ၀င္ေငြေကာင္းသူမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ားစုမွာကား အလုပ္သမားမ်ား၊ လမ္းေဘးေစ်းသည္မ်ားအျဖစ္ အသက္ေမြးၾက၏။
ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ရာစုတ၀က္နီးပါး လႊမ္းမိုးထားခဲ့သည့္ တံခါးပိတ္၀ါဒႏွင့္ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးလက္ေအာက္မွ လြတ္ေျမာက္ လာခါစျဖစ္သည္။ ေငြပင္ေငြရင္းေတာင့္တင္းမႈသည္ တံခါးဖြင့္လာသည့္ စီးပြားေရးတြင္ ေရွ႕ဆံုးကိုေရာက္ဖို႔ အေရးပါသည္။ လတ္တေလာျဖစ္ေပၚခဲ့သည့္ မၿငိမ္သက္မႈမ်ားက စီးပြားေရးတြင္ ကာလရွည္စြာ တည္ေဆာက္ထားသည့္ မူဆလင္အသိုက္အ၀န္းကို ေဘးေရာက္သြားေစႏိုင္သည္။ ဆူပူမၿငိမ္သက္မႈႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ ေကာလဟာလမ်ား၊ ထင္ေၾကးမ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးအေပၚ ႀကီးမားေသာ အခက္အခဲ အက်ပ္အတည္း က်ေရာက္ေစႏိုင္၏။
သို႕ေသာ္ ပါလီမန္အတြင္းမွ အတိုက္အခံေခါင္းေဆာင္ ႏိုဘယ္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆုရွင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကလည္း သူ၏ ပုဂၢိဳလ္ ေရး အရွိန္အ၀ါကို သံုးစြဲကာအေျခအေနကို တားဆီးႏိုင္ခဲ့ျခင္းမရွိေပ။ ဗုဒၶဘာသာကို အလြန္ ယံုၾကည္သက္၀င္ေသာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္သည္ ဥပေဒစိုးမိုးေရး ရရွိေအာင္ မလုပ္ႏိုင္လွ်င္ အေျခအေန ပိုမို ဆိုး၀ါးက်ယ္ျပန္႔သြားႏိုင္သည္ အစရွိေသာ သတိေပးစကား အနည္းငယ္ကိုသာဆိုႏိုင္ခဲ့၏။ ဤေဆာင္းပါးအတြက္ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးခြင့္ေတာင္းခံရာတြင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ျငင္းပယ္ခဲ့သည္။
ေရႊဆံညွပ္
ျပႆနာ၏အစသည္ ရိုးစင္းပါသည္။ အသက္ ၄၅ႏွစ္ အရြယ္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ိဳးသမီး ေဒၚေအးေအးႏိုင္သည္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေတြကို ဆြမ္းကပ္ခ်င္ေနသည္။ ထိုအတြက္ ေငြလိုေနခဲ့ေၾကာင္း ျပြန္ေကာက္ရြာရွိ သူ၏ ေနအိမ္တြင္ အတူထိုင္ရင္း က်ေနာ့္ကို ေျပာသည္။ မတ္လ ၂၀ ရက္ေန႔ (ျပႆနာမ်ားမျဖစ္ပြားမီ တရက္အလို) မနက္ ၉ နာရီခန္႔တြင္ ေရႊသား ဆံညွပ္တခုကို ယူေဆာင္ၿပီး မိတၳီလာၿမိဳ႕သို႔ ေဒၚေအးေအးႏိုင္ ေရာက္သြားသည္။ ထုိဆံညွပ္သည္ က်ပ္ေငြ တသိန္းေလးေသာင္း တန္သည္ဟု သူ သိထားသည္။ ခင္ပြန္းသည္ႏွင့္ ညီမျဖစ္သူကို အေဖာ္ျပဳၿပီး မြတ္ဆလင္တဦး ပိုင္ဆိုင္သည့္ နယူး၀ိန္႔စိန္ေရႊဆိုင္ထဲသို႔ ၀င္သြားၿပီးေနာက္တြင္ ဆိုင္ရွင္က တသိန္းရွစ္ေထာင္ ေပးမည္ဆို၏။ သူက အနည္းဆံုး တသိန္းတေသာင္းေလာက္ လိုခ်င္သည္။
ဆိုင္အလုပ္သမားက ေရႊကိုစစ္ေဆးၿပီး လက္တြင္းျပန္ေရာက္လာသည့္အခါ ထိခိုက္ပ်က္စီးေနေၾကာင္း သူကေျပာျပ သည္။ အသက္ ၂၀ ၀န္းက်င္ရွိမည့္ ဆိုင္ရွင္ မိန္းမငယ္က က်ပ္ ငါးေသာင္းသာ ေပးေတာ့မည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာျပန္၏။ ထိုကိစၥ လက္မခံႏိုင္ေၾကာင္း ေဒၚေအးေအးႏိုင္က အေရးဆိုေနစဥ္ ဆိုင္ရွင္က သူ႔ကို တြန္းလိုက္ေၾကာင္း မ်က္ျမင္သက္ေသမ်ားက ဆိုသည္။ ေအာ္ဟစ္ေနေသာ ေဒၚေအးေအးႏိုင္ ခင္ပြန္းကို ဆိုင္၀န္ထမ္းသံုးဦးက ဆိုင္ျပင္ကို ဆြဲထုတ္သြားၿပီး ႐ိုတ္ႏွက္ထိုးႀကိတ္ၾကေၾကာင္း သူတို႔လင္မယားႏွင့္ မ်က္ျမင္သက္ေသႏွစ္ေယာက္က ထြက္ဆိုခဲ့ၾကသည္။
လူေတြ ၀ိုင္းအံုၾကည့္ၾကၿပီးေနာက္တြင္ ရဲအဖြဲ႔၀င္ေတြလည္း ေရာက္လာသည္။ သူတို႔က ဆိုင္ရွင္ႏွင့္ ေဒၚေအးေအးႏိုင္ကို ထိန္းသိမ္းလိုက္ၾကသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ေရာက္ရွိေနၾကသည့္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ားပါသည့္ လူစုက ဆူပူမႈအသြင္ကို ေျပာင္းလိုက္ၾကေပၿပီ။ ေက်ာက္ခဲမ်ားႏွင့္ ပစ္ေပါက္ၾက၏။ မြတ္ဆလင္ဆန္႔က်င္ေရး စကားလံုးမ်ား ေအာ္ဟစ္ေၾကြးေၾကာ္ကာ ဆိုင္တံခါးကို ႐ိုက္ခ်ိဳးဖ်က္ဆီးလိုက္ၾကေၾကာင္း မ်က္ျမင္သက္ေသမ်ားက ဆိုသည္။ ထိုအခ်ိန္အထိ လူတေယာက္မွ မေသဆံုးခဲ့သလို ဒဏ္ရာ အနာတရျဖစ္သူလည္း မရွိခဲ့ပါ။ သို႔ေသာ္ ေရႊဆိုင္ႏွင့္အတူ အနီးတ၀ိုက္က မြတ္ဆလင္ပိုင္ အေဆာက္အဦမ်ား ဖ်က္ဆီးခံလိုက္ရသည္။
“အဲဒီေရႊဆိုင္က ဒီအနီးတ၀ိုက္မွာ နာမည္ေကာင္းမရဘူး” ဟု လမ္းတဖက္ရွိ သူ၏စတိုးဆိုင္တြင္းမွေန၍ အျဖစ္အပ်က္မ်ားကို ေစာင့္ၾကည့္ေနခဲ့ေသာ မခင္စန္းက ဆိုသည္။ သူက ဆက္လက္၍ “သူတို႔ဆိုင္ေရွ႕မွာ ကားရပ္တာမ်ိဳး မႀကိဳက္ဘူး၊ လက္မခံဘူး။ သူတို႔က ရန္လိုတတ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ လူမ်ားစုကိုေတာ့ ေၾကာက္တတ္တယ္” ဟုေျပာသည္။
ထိုသို႔ေသာ ျပႆနာမ်ား မျဖစ္ေပၚမီ ရက္သတၱပတ္ အနည္းငယ္အလိုတြင္ အဖြဲ႔တဖြဲ႔က ျဖန္႔ေ၀ခဲ့ေသာ လက္ကမ္းစာလႊာမ်ားက မီးေလာင္ရာေလပင့္ ျဖစ္ေစခဲ့သည္။ ေဒသဆိုင္ရာ ဗုဒၶဘာသာ အာဏာပိုင္မ်ားဆီသို႔ လိပ္မူထားေသာ ထိုစာလႊာတြင္ မိတၳီလာၿမိဳ႕ရွိ မူဆလင္မ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား အေပၚ မေကာင္း ႀကံစည္ေနၾကေၾကာင္း၊ သူတို႔ကို ေဆာ္ဒီအာေရဗီးယား ႏိုင္ငံမွ ေငြေၾကးေထာက္ပ့ံေပးေနၿပီး ဗလီမ်ားအတြင္းတြင္ လွ်ိဳ႕၀ွက္အစည္းအေ၀းမ်ား ျပဳလုပ္ေနၾကေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။
တင္းမာမႈအေျခအေနသည္ ညေန ၅နာရီခြဲတြင္ အရွိန္အဟုန္ ပိုၿပီးျမင့္တက္သြားသည္။ ၾကားျဖတ္တိုက္ခိုက္ရန္ ေစာင့္ဆိုင္းေနၾကေသာ မြတ္ဆလင္ ေလးေယာက္၏ ေရွ႕သို႔ ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းႀကီးတပါး လိုက္ပါလာသည့္ ဆိုင္ကယ္တစီး ေရာက္လာသည္။ တေယာက္က ေမာင္းသူကို ဓားႏွင့္ခုတ္လိုက္သည့္ အတြက္ ဆိုင္ကယ္လဲက်သြားသည္ကို ျမင္လိုက္ရသူ ရွိသည္။ ဒုတိယ မြတ္ဆလင္က ဘုန္းႀကီး၏ ဦးေခါင္းေနာက္ဖက္ကို ဓားႏွင့္ခုတ္ၿပီး က်န္တေယာက္က ကိုယ္ေပၚသို႔ ေလာင္စာဆီေတြ ေလာင္းခ်ကာ မီး႐ိႈ႕လိုက္သည္ကို ဗုဒၶဘာသာ၀င္ စက္ျပင္ဆရာဦးစိုးသိန္း ေတြ႔ရသည္။ ထိုဘုန္းေတာ္ႀကီးမွာ ေဆး႐ံုတြင္ ပ်ံလြန္ခဲ့သည္။
“ဘုန္းႀကီးတပါး အသတ္ခံလိုက္ရၿပီ၊ ဘုန္းႀကီးတပါး အသတ္ခံလိုက္ရၿပီ” ဟု တေၾကာ္ေၾကာ္ ေအာ္ရင္း ဦးစိုးသိန္း ေစ်း ဖက္ဆီသို႔ ေျပးလာခဲ့၏။ အခင္းျဖစ္ပြားရာသို႔ သူ အေျပးျပန္ေရာက္လာသည့္အခါ ေနာက္တြင္ ဆူညံတက္ၾကြေနေသာ လူစုလူေ၀းတရပ္ ပါလာသည္။ မၾကာမွီမွာပင္ မြတ္ဆလင္ဆိုင္မ်ားႏွင့္ အိမ္မ်ားေပၚသို႔ မီးေတာက္ေတြ ထိုးတက္လာေတာ့သည္။
“မူဆလင္ေတြကိုပဲ လိုခ်င္တယ္”
ထိုညေနတြင္ မြတ္ဆလင္အမ်ားစုေနထိုင္ရာ မိတၳီလာ အေရွ႕ပိုင္းမွ မဂၤလာေဇယ်ံဳရပ္ကြက္ကို မီးေတာက္မ်ားက ၀ါးမ်ိဳသြား၏။ ေလာင္ၿမိဳက္ေနေသာမီးက ဗလီတလံုး၊ မိဘမဲ့ကေလးမ်ား ေဂဟာတခုႏွင့္ အိမ္အေတာ္မ်ားမ်ား ျပားျပား၀ပ္ သြားေစသည္။ ရာႏွင့္ခ်ီေသာ မြတ္ဆလင္မ်ားထြက္ေျပးၾကရၿပီး အခ်ိဳ႕ကို ဗုဒၶဘာသာ၀င္ မိတ္ေဆြမ်ားက ေခၚယူ၀ွက္ေပး ထားၾကေၾကာင္း မ်က္ျမင္သက္ေသမ်ားက ဆိုသည္။
တစထက္တစ ႀကီးထြားလာေသာလူစုကို ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၏ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္မွ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ ဦး၀င္းထိန္က ထိန္းသိမ္းရန္ ႀကိဳးစားခဲ့ေသးေသာ္လည္း ေနာက္ဆံုးလက္ေလွ်ာ့လိုက္ရသည္။ “လူတေယာက္က က်ေနာ့္လက္ေမာင္းကိုဆြဲၿပီး သတိထားပါ၊ ႏို႔မဟုတ္ရင္ ခင္ဗ်ား ဓားစာခံျဖစ္သြားမယ္လို႔ ေျပာတယ္” ဟု ဦး၀င္းထိန္က ျပန္ေျပာျပသည္။
လံုၿခံဳေရးအဖြဲ႔၀င္ ၂၀၀ ခန္႔က အဓိကရုဏ္းျဖစ္စဥ္မ်ားကို ညသန္းေခါင္အခ်ိန္ အထိ ေစာင့္ၾကည့္ေနခဲ့ၾကေၾကာင္း ဦး၀င္းထိန္က ဆိုသည္။ ညသန္းေခါင္၀န္းက်င္ေလာက္တြင္ လံုၿခံဳေရးအဖြဲ႔၀င္မ်ား ျပန္လည္ထြက္ခြာသြားၾကသည္။
မနက္ ၄ နာရီအခ်ိန္ေလာက္တြင္ မြတ္ဆလင္လူႀကီးတေယာက္ျဖစ္ေသာ ဦးေမာင္ေမာင္၏ ေနအိမ္အတြင္းတြင္ မြတ္ဆလင္ ေယာက္်ားမ်ား စုရံုးကာ လက္ခ်င္းခ်ိတ္ၿပီး တိုက္ပြဲအတြက္ ျပင္ၾကသည္။ အာရဗီဘာသာျဖင့္ သံၿပိဳင္ေၾကြးေၾကာ္ၾကၿပီးေနာက္ တဖန္ ဗမာဘာသာျဖင့္ “ဗမာေတြရဲ႕ေသြးနဲ႔ ေျခေထာက္ကိုေဆးမယ္” ဟု ႀကံဳး၀ါးၾကသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ အျပင္ဖက္၌ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ၁၀၀၀ ေလာက္ရွိေနသည္။
ေနထြက္လာသည့္ မနက္ ၆ နာရီခန္႔တြင္ ရဲအဖြဲ႔၀င္ ၁၀ ဦးခန္႔သာ ထိုေနရာတ၀ိုက္တြင္ ရွိေနသည္။ သူတို႔သည္လည္း တေျဖးေျဖးႏွင့္ ေနာက္ဆုတ္ ေရွာင္ထြက္သြားၾကသည္ဟု ေဒသခံ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တဦးျဖစ္သူ ဦးလွသိ္န္းက ေျပာသည္။
ဓားရွည္၊ သစ္သားတုတ္၊ သံတုတ္မ်ား ကိုင္ေဆာင္ထားၾကေသာ မြတ္ဆလင္မ်ား အိမ္ေဘးဖက္မွထြက္လာၾကသည္။ ၎တို႔ထဲမွ အခ်ိဳ႕မွာ အနားရွိ ရႊံ႔ဗြက္မ်ားထဲတြင္ အသတ္ခံခဲ့ရေၾကာင္း ဦးလွသိန္းကေျပာျပသည္။ ထိုျဖစ္ရပ္မ်ားကို သူႏွင့္ အတူ အျခားေလးဦးလည္း မ်က္ျမင္ျဖစ္ခဲ့ၿပီး သက္ေသမ်ားထဲတြင္ မြတ္ဆလင္မ်ားေရာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားပါ ပါ၀င္သည္။
က်န္သည့္သူမ်ားကေတာ့ လမ္းကုန္းတက္အတိုင္း ေျပးတက္သြားၾကခ်ိန္တြင္ ျဖတ္ၿပီး တိုက္ခိုက္ခံလိုက္ရ၏။ အမ်ိဳးသမီးႏွင့္ ကေလးငယ္ အမ်ားစ ုပါ၀င္ေသာ မြတ္ဆလင္ ၄၇ ဦးကို ရဲအဖြဲ႔က ကယ္ဆယ္လိုက္၏။ လက္တြင္ကိုင္ထားသည့္ ဒိုင္းမ်ားျဖင့္ ကြယ္ေပးထားၿပီး သတိေပးသည့္အေနျဖင့္ ေသနတ္ကို မိုးေပၚေထာင္ပစ္ေနရေၾကာင္း ဦးလွသိန္း ကေျပာသည္။
“ငါတို႔ မင္းတို႔ကို မတိုက္ခိုက္ခ်င္ဘူး၊ ငါတို႔ မူဆလင္ေတြကိုပဲ လိုခ်င္တယ္” ဟု ဘုန္းႀကီးတပါးက ေအာ္ဟစ္ေျပာဆိုေၾကာင္း ရဲအဖြဲ႔၀င္တဦးက ျပန္ေျပာျပသည္။
ထိုေန႔တြင္ မႏၲေလးတိုင္းေဒသႀကီး ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ဦးရဲျမင့္က သတင္းေထာက္မ်ားကို ေခၚယူေတြ႔ဆံုၿပီး မိတၳီလာတြင္ အေျခအေန တည္ၿငိမ္စျပဳလာပါၿပီဟု ဆိုခဲ့ေသာ္လည္း အမွန္တကယ္တြင္ ပိုမို၍ ဆိုးရြားလာခဲ့၏။ လက္နက္မ်ား ကိုင္ေဆာင္ထားၾကသည့္ ဘုန္းႀကီးႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တစုသည္ ေနာက္ထပ္သံုးရက္ေလာက္ၾကာသည္အထိ လမ္းမ်ားေပၚတြင္ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ား က်ဴးလြန္ေနၾကဆဲျဖစ္ေၾကာင္း မ်က္ျမင္သက္ေသမ်ားဆိုသည္။
မီးေလာင္ေနေသာ ဗလီတခုအား ေရျဖန္းၿငိမ္းသတ္ရန္ ႀကိဳးစားေနေသာ မီးသတ္သမား သိန္းေဇာ္ကို သူတို႔ၿခိမ္းေခ်ာက္ ခဲ့ၾကသည္။ “ဒီမီးကို ၿငွိမ္းရဲ ၿငွိမ္းၾကည့္၊ မင္းကို သတ္ပစ္မယ္”ဟု ဘုန္းႀကီးတပါးက ေအာ္ဟစ္ေျပာဆိုခဲ့သည္ကို သိန္းေဇာ္က ျပန္ေျပာျပသည္။ သူ၏ မီးသတ္ကားေရွ႕တြင္ ဘုန္းႀကီး ၃၀ ခန္႔ ပါ၀င္ေသာ လူတစုက အတင္း ပိတ္ဆို႔ထား ခဲ့၏။ မိုးသီး မိုးေပါက္မ်ားလို ၀င္ေရာက္လာသည့္ ေက်ာက္ခဲမ်ားၾကားမွ သူ ေမာင္းထြက္ခဲ့ရသည္။ ခဲ တလံုးက မ်က္လံုး ေအာက္ဘက္နား ကိုလာထိသည့္အေၾကာင္း သိန္းေဇာ္က ဒဏ္ရာကို ျပရင္းေျပာသည္။
“ဓားကိုင္ထားတဲ့ ဘုန္းႀကီးတပါးက က်ေနာ့္ကို ဓားနဲ႔ လွမ္းတြက္လိုက္ေသးတယ္” ဟု လူငယ္မီးသတ္သမား ေက်ာ္ရဲေအာင္ကလည္း ေျပာသည္။ သူသည္လည္း သိန္းေဇာ္ကဲ့သို႔ပင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တေယာက္ျဖစ္သည္။
သံုးရက္ၾကာေသာအခါ မီးသင့္ထားေသာ ဦးေခါင္းခြံ၊ ေက်ာ႐ိုးႏွင့္ အျခားစိတ္အပိုင္းမ်ားႏွင့္ အတူ မီးကၽြမ္းေနေသာ ကေလးေက်ာပိုးအိတ္ကေလး တခုကိုပါ ႐ိုက္တာသတင္းေထာက္ ျမင္ခဲ့ရသည္။
အေမွာင္ ႏိုင္ငံေရး အင္အားစုမ်ား
စစ္မက္ႏွင့္ အၾကမ္းဖက္ျခင္းကို ေလးနက္စြာ ဆန္႔က်င္တတ္ေသာ ဗုဒၶဘာသာ၏ အမ်ားသိေသာ ပံုရိပ္တြင္ ဓားကိုင္ထားေသာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးတို႔၏ အသြင္က မေတာ္မတည့္ျဖစ္ေနသည္။
သတိ္ ဥာဏ္ပညာ၊ အၾကမ္းမဖက္ျခင္း၊ ဘ၀အႀကိမ္ႀကိမ္ ၀င္စားရသည့္ သံသရာ၊ တဏွာကို ဖယ္ခြာျခင္း အစရွိေသာ အေတြးအေခၚမ်ားေပၚတြင္ အေျချပဳထားသည့္ ဗုဒၶဘာသာသည္ ခ႐ူးဆိတ္၊ ေဂ်ဟတ္ကဲ့သို႔ စစ္ပြဲမ်ားႏွင့္ကင္းလြတ္သည္။ အစဥ္အလာအားျဖင့္ ၎၏ခံယူခ်က္မွာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ စင္ၾကယ္ျခင္းႏွင့္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း ၂၅၀၀ေက်ာ္က ေပၚေပါက္ခဲ႔သည့္ ဗုဒၶ၏ ဂုဏ္ေတာ္မ်ားျဖစ္သည္။
လူဦးေရ သန္း ၆၀ ခန္႔ရွိေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံသားတို႔၏ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းသည္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားျဖစ္ၾကသျဖင့္ ကမာၻတြင္ အျမင့္မားဆံုး အခ်ိဳးအစားျဖစ္သည္။ နီျမန္းေသာသကၤန္းကို ၿခံဳလႊမ္းထာေသာ ဗုဒၶဘာသာရဟန္းမ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဒီမိုကေရစီေရး လႈပ္ရွားမႈမ်ားမွာသာမက လြတ္လပ္ေရး တိုက္ပြဲမ်ားတြင္ပင္ ေရွ႕တန္းက ဦးေဆာင္ ပါ၀င္ခဲ့ၾကသူမ်ားျဖစ္သည္။
မိတၳီလာၿမိဳ႕၏လမ္းမ်ားေပၚတြင္ ဘုန္းႀကီးမ်ားကို ျမင္ေတြ႔ခဲ့ၾကရာတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဒုတိယအႀကီးဆံုးၿမိဳ႕လည္းျဖစ္ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈ၏ အခ်က္အခ်ာေနရာလည္းျဖစ္ေသာ မႏၲေလးၿမိဳ႕မွ ေရာက္ရွိလာသည့္ ဘုန္းႀကီးမ်ားကိုလည္း ျမင္ေတြ႔ခဲ့ၾကသည္။ ေရာက္လာေသာ ဧည့္သည္ဘုန္းႀကီးမ်ားအနက္မွ တပါး မွာ အမ်ိဳးသားေရး ဘုန္းႀကီးအျဖစ္ထင္ရွားေသာ ဦး၀ီရသူျဖစ္သည္။
ဦး၀ီရသူသည္ အက်ဥ္းေထာင္တြင္ ကိုးႏွစ္ၾကာေနခဲ့ရၿပီး စစ္အစိုးရေခတ္လြန္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးမ်ားစတင္ခ်ိန္တြင္ လႊတ္ ေပးခဲ့သည့္ ရာေပါင္းမ်ားစြာေသာ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားတဦးအျဖစ္ႏွင့္ မႏွစ္က ျပန္လည္လြတ္ေျမာက္လာခဲ့သည္။ သူ႔အား ၂၀၀၃ ခုႏွစ္တြင္ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ မူဆလင္ဆန္႔က်င္ေရးတြင္ လံႈ႕ေဆာ္ခဲ့ျခင္းအတြက္ စစ္အစိုးရက အက်ဥ္းခ်ခဲ့ ျခင္းျဖစ္သည္။
ကေလးတေယာက္လို ၿပံဳးတတ္ေသာ ၾသဇာႀကီးသည့္ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္သည္ အသက္ ၄၅ႏွစ္ အ႐ြယ္ရွိၿပီး မႏၲေလးၿမိဳ႕ မစိုးရိမ္ေက်ာင္းတိုက္မွ ေက်ာင္းထိုင္ဆရာေတာ္လည္း ျဖစ္သည္။ သူ၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ သံဃာ ၆၀ ခန္႔ ရွိၿပီး မစိုးရိမ္တိုက္၏ မ်ားျပားလွေသာ တိုက္ခြဲမ်ားတြင္ရွိေသာ သံဃာ ၂၅၀၀ ေက်ာ္ အေပၚတြင္လည္း လႊမ္းမိုးႏိုင္သူျဖစ္သည္။ ထိုအရွိန္အ၀ါကို အသံုးျပဳ၍ ယခုအခါ အရွိန္အဟုန္ ျပင္းထန္လာေနသည့္ “၉၆၉” အမည္ရွိသည့္ လႈပ္ရွားမႈကို ဦး၀ီရသူ ဦးစီးႏိုင္ခဲ့သည္။
“၉၆၉” လႈပ္ရွားမႈဆိုသည္မွာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားအေနျဖင့္ မူဆလင္ပိုင္ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ မူဆလင္အသိုင္းအ၀ိုင္းကို သပိတ္ေမွာက္ ေရွာင္က်ဥ္ၾကရန္ တိုက္တြန္းေသာ လႈပ္ရွားမႈျဖစ္သည္။ ထိုဂဏန္းသံုးလံုးသည္ ဗုဒၶ၏ ဂုဏ္ေတာ္၊ ဗုဒၶေဟာၾကားခဲ့ေသာ တရားဂုဏ္ေတာ္ႏွင့္ ရဟန္းသံဃာတို႔၏ ဂုဏ္ေတာ္ မ်ားကို ကိုယ္စားျပဳသည္ဆိုေသာ္လည္း လက္ေတြ႔တြင္မူ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ဘာသာေရးခြဲျခားသည့္ႏိုင္ငံတခုအျဖစ္ အသြင္ ေျပာင္းလိုေသာ အစြန္းေရာက္ မူဆလင္ဆန္႔က်င္ေရးသမားတို႔၏ အမွတ္တံဆိပ္အျဖစ္သို႔ ေရာက္ရွိသြားေတာ့သည္။
“က်ဳပ္တို႔မွာ ေဆာင္ပုဒ္ရွိတယ္။ စားတဲ့အခါ ၉၆၉ မွာစား၊ သြားတဲ့အခါ ၉၆၉ နဲ႔သြား၊ ေစ်း၀ယ္တဲ့အခါ ၉၆၉ မွာ၀ယ္” ဟု ၎၏ ေက်ာင္းတိုက္တြင္ျပဳလုပ္ေသာ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းခန္းတခုတြင္ ဦး၀ီရသူ ေျပာသည္။ ဆိုလိုသည္မွာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ မ်ားသည္ စားေသာက္ရာတြင္ျဖစ္ေစ၊ ခရီးသြားရာတြင္ျဖစ္ေစ၊ ေစ်း၀ယ္ရာတြင္ျဖစ္ေစ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားပိုင္ဆိုင္ေသာ လုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္သာ ဆက္ဆံရမည္ဟု ဆိုလိုျခင္းျဖစ္သည္။ သူ၏ ျပင္းထန္တက္ၾကြေသာစိတ္ဓါတ္ကို ျပသည့္အေနျဖင့္ ဦး၀ီရသူက သူ႕ကိုယ္သူ “ျမန္မာျပည္၏ ဘင္လာဒင္” ဟုတင္စားေျပာဆိုသည္။
လြန္ခဲ့ေသာ ၄လ ခန္႔က စတင္၍ ၉၆၉ ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ တရားပြဲမ်ားကို ဦး၀ီရသူ ဆက္တုိက္ေဟာခဲ့၏။ “က်ဳပ္တာ ၀န္က ဒါကို ျပန္႔ပြားေအာင္ လုပ္ဖို႔ပဲေလ” ဟု သူကဆိုသည္။ သူ၏လုပ္ရပ္မ်ား အရာထင္ခဲ့ပါ၏။ ၉၆၉ စတစ္ကာမ်ားႏွင့္ အမွတ္တံဆိပ္သည္ လမ္းေဘးေစ်းဆိုင္မ်ား၊ ဆိုင္ကယ္ႏွင့္ကားမ်ားေပၚတြင္ လွ်င္ျမန္စြာ ျပန္႔ႏွံ႔သြားခဲ့ရာ မိတၳီလာၿမိဳ႕မွ အဖ်က္ဆီးခံလိုက္ရသည့္ ေစ်းဆိုင္မ်ားတြင္ ၉၆၉ ဂဏန္းကို မႈတ္ေဆးျဖင့္ေရးသြားထိ ျဖစ္ခဲ့သည္။ မင္းလွၿမိဳ႕တြင္လည္း ၉၆၉ လႈပ္ရွားမႈေဟာေျပာခ်က္ကို နားေထာင္ၿပီးေနာက္ ဆူပူမႈေတြ ျဖစ္ေပၚလာခဲ့၏။
ရန္ကုန္ကေန ကားေမာင္းသြားလွ်င္ နာရီအနည္းငယ္သာၾကာသည့္ မင္းလွၿမိဳ႕တြင္ လူတသိန္းခန္႔ေနထိုင္သည္။ ေဖေဖၚ၀ါရီလ ၂၆ ႏွင့္ ၂၇ ရက္ေန႔မ်ားတြင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ၂၀၀၀ ခန္႔တို႔သည္ မြန္ျပည္နယ္မွ ေရာက္လာသည့္ ဆရာေတာ္ ဦး၀ိမလဘိ၀ံသ၏ တရားကိုနာယူရန္ ေရာက္ရွိလာၾကသည္။ သူက ၉၆၉ လႈပ္ရွားမႈကို မြန္ျပည္နယ္တြင္ လူသိမ်ားသည့္ မူဆလင္ပိုင္ ဘတ္စ္ကားလုပ္ငန္းတခုကို သပိတ္ေမွာက္ၾကျခင္းျဖင့္ စတင္ခဲ့သည္ဟု ေဟာေျပာခဲ့ေၾကာင္း တရားပြဲက်င္း ပရာ ၿမိဳ႕နယ္ခန္းမ၏ ဥကၠဌ ဦး၀င္းျမင့္ကေျပာျပသည္။
ေဟာေျပာခ်က္ကုိ နားေထာင္ၿပီးသည္ႏွင့္ မင္းလွၿမိဳ႕သားတို႔၏ စိတ္သည္ ေျပာင္းလဲ အက်ည္းတန္သြားေၾကာင္း မူဆလင္ မ်ားကို သေရာ္ေလွာင္ေျပာင္လာၾကေၾကာင္း မူဆလင္ လဘက္ရည္ဆိုင္ ပိုင္ရွင္ ထြန္းထြန္းကဆို၏။ ေနာက္တလၾကာ ေသာအခါ သံပိုက္မ်ားႏွင့္ တူမ်ားကို ကိုင္စြဲထားေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ၈၀၀ ခန္႔သည္ ဗလီ ၃ ခု၊ မူဆလင္အိမ္ ၁၇လံုးႏွင့္ မူဆလင္ပိုင္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို ဖ်က္ဆီးလိုက္ၾကသည္။ လူအေသအေပ်ာက္မရွိေသာ္လည္း မင္းလွမွ မူဆလင္ သံုးပံုႏွစ္ပံုခန္႔ ထြက္ခြာသြားၾကၿပီး ယခုအခ်ိန္အထိ ျပန္ေရာက္မလာၾကေသးေၾကာင္း ရဲတပ္ဖြဲ႔က ေျပာျပသည္။
“တရားပြဲၿပီးကတည္း က က်ေနာ္တို႔ၿမိဳ႕က လူေတြ ရန္လိုလာၾကတယ္။ က်ေနာ္တို႔ကို က်ိန္ဆဲေနသလိုပဲ။ က်ေနာ့္ေဖာက္သည္ေတြ လက္လြတ္ကုန္တာေပါ့ဗ်ာ” ဟု မတ္လ ၂၇ ရက္ေန႔က ဆိုင္ႏွင့္အိမ္ ဖ်က္ဆီးခံလိုက္ရသည့္ လဘက္ရည္ဆိုင္ ပိုင္ရွင္ကေျပာသည္။ လာေရာက္ ဖ်က္ဆီးသူတေယာက္၏ လက္ထဲတြင္ လႊစက္ကိုင္ထားသည္ကို ျမင္လိုက္ရေၾကာင္း သူက ဆိုသည္။
မင္းလွၿမိဳ႕တြင္ ဆူပူအၾကမ္းဖက္မႈမ်ား မျဖစ္ခင္ ႏွစ္ရက္အလို တြင္ ေျမာက္ဘက္ရွိ ႀကိဳ႕ပင္ေကာက္ၿမိဳ႕တြင္လည္း ဗလီ တခုႏွင့္ အိမ္ ၂၃လံုး ဖ်က္ဆီးခံလိုက္ရသည္။ ထိုျဖစ္ရပ္မတိုင္မီ သံုးရက္က ဘုန္းႀကီးတပါး၏ ၉၆၉ ေဟာေျပာပြဲ ရွိခဲ့သည္။ မ်က္ျမင္သက္ေသမ်ား၏ အဆိုအရ ဆူပူအၾကမ္းဖက္သူမ်ားသည္ စုစုစည္းစည္းႏွင့္ စနစ္တက် ေရာက္လာၾကျခင္းျဖစ္ၿပီး အခ်ိဳ႕ေသာအေဆာက္အဦမ်ားကို ၿဖိဳဖ်က္ရာတြင္ ေျမတူးစက္ကို အသံုးၿပဳခဲ့ၾကသည္။
“ရန္သူေျခကုပ္စခန္းမ်ား”
မိတၳီလာႏွင့္ အျခားေသာေနရာမ်ားမွ ဘုန္းႀကီးမ်ားကို သူ႔အေနႏွင့္ ညႊန္ၾကားခဲ့ျခင္း မရွိေၾကာင္း ဦး၀ီရသူက ဆိုသည္။
“ခင္ဗ်ားအေနနဲ႔ ခင္ဗ်ားကိုယ္ခင္ဗ်ား ကာကြယ္လို႔ရတယ္၊ ဒါေပမယ့္ သူမ်ားကို သတ္ခြင့္ ဖ်က္ဆီးခြင့္ေတာ့ မရွိဘူးေလ” ဟု ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းခန္းတြင္ ေျပာခဲ့သည္။ မိတၳီလာသို႔ ေရာက္ရွိေနခဲ့ျခင္းမွာ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားတြင္ ဘုန္းႀကီးမ်ားမပါ ၀င္ေစရေအာင္ ထိန္းဖို႔သာျဖစ္ေၾကာင္း ဦး၀ီရသူက ဆို၏။ တေနရာေတြ ကားေခါင္မိုးေပၚမွ သူတရားေဟာခဲ့သည္။ သူဘာေတြ ေဟာေျပာခဲ့သည္ ဆိုတာကိုေတာ့ မသိရေပ။
၉၆၉ လႈပ္ရွားမႈ အရွိန္ရလာျခင္းကိုမူ သူ ဂုဏ္ယူသည္။ မူဆလင္မ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာျမန္မာ့လူ႔အဖြဲ႔အစည္း၏ စ႐ိုက္လကၡဏာမ်ား ပ်က္စီး ဆုတ္ယုတ္ေအာင္ ျပဳေနၾကသည္ဟုလည္း သတိေပးသည္။ ထိုမွတ္ခ်က္မွာ သူ၏ ေဟာေျပာခ်က္မ်ားႏွင့္ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းခန္းမ်ားတြင္ ထပ္ခါတလဲလဲ ေျပာေလ့ရွိေသာ အေၾကာင္းအရာ ျဖစ္သည္။
“သူတို႔ေတြ ခ်မ္းသာလာေတာ့ ဗုဒၶဘာသာ ျမန္မာအမ်ိဳးသမီးကို ယူတယ္၊ သူတို႔ဘာသာ ေျပာင္းခိုင္းတယ္၊ မူဆလင္ အေရအတြက္ တိုးေအာင္ လုပ္တယ္။ လုပ္ငန္းေတြ တြင္က်ယ္လာေတာ့ ေျမေတြ၀ယ္တယ္၊ အိမ္ေတြ၀ယ္တယ္၊ ဗုဒၶဘာသာ ေစတီပုထိုးေတြ၊ ေက်ာင္းေတြ ပိုနည္းလာတယ္” ဟု ဦး၀ီရသူက ေျပာသည္။ “ပိုက္ဆံေတြရွိလာေတာ့ ဗလီေတြထပ္ေဆာက္တယ္။ ဗလီဆိုတာက ဗုဒၶဘာသာ ဘုရားေက်ာင္းကန္လိုမ်ိဳး မဟုတ္ဘူး။ အထဲကို မျမင္ရဘူး၊ စစ္စခန္းေတြလိုပဲ။ ဗလီေတြ မ်ားလာတယ္ဆိုတာ ရန္သူအေျခခံစခန္းေတြ မ်ားလာတာပဲ။ ဒါေၾကာင့္ အဲဒါေတြကို ကာကြယ္ေနရတာ”ဟုလည္း သူကဆိုသည္။
၁၃ ရာစုတြင္ အင္ဒိုနီးရွားကၽြန္းစုမ်ားဆီသို႔ အစၥလမ္ဘာသာ စတင္ေရာက္ရွိလာခဲ့ၿပီး ၁၆ ရာစု ကုန္သည့္အခါ မူလက ႀကီးစိုးခဲ႔သည့္ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ ဟိႏၵဴဘာသာ၏ ေနရာကို အစၥလမ္ဘာသာက အစားထိုး ၀င္ေရာက္သြားခဲ့သကဲ့သို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ျဖစ္သြားမွာ ဦး၀ီရသူ စိုးရိမ္ေနသည္။
အေမရိကန္ ႏိုင္ငံျခားေရးဌာန၏ အစီရင္ခံစာတေစာင္၌ မူဆလင္ဆန္႔က်င္ေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ား သိသိသာသာ တိုးပြားလာသည္ဟု ေဖၚျပခဲ့သည္။ မူဆလင္ ဆန္႔က်င္ေရး အေတြးအေခၚမ်ားသည္ ၂၀၀၁ခုႏွစ္ မတ္လတြင္ တာလီဘန္တို႔က အာဖဂန္နစၥတန္တြင္ ဗုဒၶရုပ္ပြားေတာ္မ်ားကို ဖ်က္ဆီးပစ္လိုက္ျခင္းႏွင့္ စက္တင္ဘာလတြင္ အယ္လ္ေကဒါ တို႔က အေမရိကန္ႏိုင္ငံကို တိုက္ခိုက္ျခင္းမ်ား ျဖစ္ေပၚခဲ့ၿပီးေနာက္ ပိုမိုတိုးပြားလာခဲ့သည္။
ေက်ာက္ဆည္ၿမိဳ႕တြင္ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ မူဆလင္ဆန္႔က်င္ေရး အဓိက႐ုဏ္းကို လံႈ႕ေဆာ္အားေပးေသာ လက္ကမ္းစာေစာင္ မ်ားျဖန္႔ေ၀ခဲ့သည့္အတြက္ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္တြင္ ဦး၀ီရသူ အဖမ္းခံရၿပီး ေထာင္ဒဏ္ ၂၅ႏွစ္ ခ်မွတ္ျခင္းခံခဲ့ရသည္။ ေက်ာက္ဆည္အေရးအခင္းတြင္ အနည္းဆံုး မူဆလင္ ၁၀ဦးခန္႕ အသတ္ခံခဲ့ရေၾကာင္း အေမရိကန္ႏိုင္ငံျခားေရးဌာန၏ အစီရင္ခံစာတြင္ေတြ႕ရသည္။
မိတၳီလာပဋိပကၡသည္ ဘယ္သူေၾကာင့္ျဖစ္သလဲ ဆိုသည့္ေမးခြန္းကို ဦး၀ီရသူ လွ်င္ျမန္စြာ ေျဖေလ့ရွိသည္။ ေရႊဆံညွပ္ ေရာင္းဖို႔ ႀကိဳးစားခဲ့ေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ိဳးသမီးကို သူ ရည္ညႊန္း၏။ “သူ႔အေနနဲ႔ မူဆလင္ေတြနဲ႔ အေရာင္းအ၀ယ္ မလုပ္သင့္ဘူး။”
အစိုးရ ပါ၀င္ပတ္သက္သလား
ဦး၀ီရသူကို ဖမ္းဆီးသင့္ေၾကာင္း ေျပာသူမွာ ဦးညီညီလြင္ျဖစ္သည္။ ယခင္က ထင္ရွားသည့္ ဘုန္းႀကီးတပါးျဖစ္ခဲ့ေသာ သူ၏ ဘြဲ႔အမည္မွာ ဦးဂမၻီရျဖစ္ၿပီး ၂၀၀၇ခုႏွစ္တြင္ စစ္တပ္က အၾကမ္းဖက္ၿဖိဳခြဲျခင္းခံခဲ့ရသည့္ ေရႊ၀ါေရာင္ေတာ္လွန္ေရး၏ ဦးေဆာင္သံဃာတပါးလည္း ျဖစ္သည္။ “သူေဟာေျပာတာေတြက ဗုဒၶ ေဟာခဲ့တဲ့ တရားနဲ႔ မကိုက္ညီဘူး၊ လြဲေနတယ္” ဟု ဦးဂမၻီရက ေျပာသည္။ “သူက ဘုန္းႀကီး၊ ေက်ာင္းထိုင္ဘုန္းႀကီး၊ ဒါေပမယ့္ အႏၲရာယ္ရွိတဲ့သူ၊ တေျဖးေျဖး ေၾကာက္စရာ ေကာင္းလာတယ္။”
သို႔ေသာ္လည္း အစိုးရကသာလွ်င္ မူဆလင္ဆန္႔က်င္ေရး စိတ္ဓါတ္မ်ားကို ရပ္တန္႔ေအာင္ လုပ္ေပးႏိုင္မည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ဦးဂမၻီရက ဆိုသည္။ “ဟိုအရင္တုန္းက ဘုန္းႀကီးေတြကို ဒီမိုကေရစီေရး၊ ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေဟာခြင့္မေပးဘူး၊ ပိတ္ထားတယ္။ ခုခ်ိန္က် မွ ဒီလို တို႔မီးရိႈ႕မီး တရားေတြကို မတားဆီးဘဲ ၾကည့္ေနတယ္။ သူတို႔က အားေပးေနတာ” ဟု သူက ေျပာသည္။ “ဦး၀ီရသူက ဘုန္းၾကီး၂၅၀၀ ေလာက္ရွိတဲ့ ေက်ာင္းတိုက္ႀကီးက ေက်ာင္းထိုင္တပါး၊ သူ႔ကို ဘယ္သူမွ ျပန္မေျပာရဲဘူး။ အစိုးရအေနနဲ႔ သူ႔ကို တားဖို႔လိုတယ္။”
မိတၳီလာမွ သတ္ျဖတ္မႈမ်ားကို မ်က္ျမင္ေတြ႔ခဲ့သူ ဦးလွသိန္းကလည္း ပဋိပကၡကို ရပ္တန္႔ေစရန္ အနည္းငယ္မွ်သာ အားထုတ္ခဲ့ေသာ အာဏာပိုင္မ်ား၏ အျပဳအမူသည္ အံၾသဖြယ္ရာျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာ၏။ “သူတို႔ကို ၾကည့္ရတာ ဘယ္ေတာ့မွ ေရာက္လာမွာ မဟုတ္တဲ့ အမိန္႔တခုကို ေစာင့္ေနၾကသလိုပဲ” ဟု သူကဆိုသည္။
မိမိတို႔ အေနျဖင့္ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားကို အင္အားသံုးၿပီးၿဖိဳခြဲရန္ အမိန္႔ေရာက္လာလိမ့္မည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္ထားခဲ့ေၾကာင္း၊ သို႔ေသာ္လည္း နံပါတ္တုတ္ကို သံုးၿပီးၿဖိဳခြဲရန္ပင္ အမိန္႔ေရာက္မလာခဲ့ေၾကာင္း ၀ါရင့္ရဲ၀န္ထမ္းတဦးက ႐ိုက္တာသတင္း ေထာက္ကိုေျပာျပသည္။
အၾကမ္းဖက္ ဆူပူသူမ်ားႏွင့္ ေဒသဆိုင္ရာ ရဲတပ္ဖြဲ႔တို႔ သေဘာတူညီခ်က္တခု ျပဳခဲ့ၾကေၾကာင္း မ်က္ျမင္သက္ေသ ႏွစ္ဦးက ေျပာသည္။ လူစုလူေ၀းကို မၿဖိဳခြဲဘဲ ဗလီကို ဖ်က္ဆီးရန္အတြက္ အခ်ိန္နာရီ၀က္ ေပးခဲ့သည္။ နာရီ၀က္ၾကာသည့္အခါ ဗလီမွာ ကိုယ္ထည္အခြံသာ က်န္ေတာ့သည္။ ရဲတပ္ဖြဲ႔ကမူ သူတို႔သည္ ဆူပူသူမ်ားႏွင့္ မည္သို႔ေသာ သေဘာတူညီခ်က္မွ မျပဳခဲ့ပါဟု ႐ိုက္တာက ေမးျမန္းၾကည့္ေသာအခါ ျငင္းဆိုခဲ့သည္။
ၾကားရသည့္စကားသံမ်ားသည္ လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလက ယခုလိုပင္ မူဆလင္ဆန္႔က်င္ေရးပဋိပကၡမ်ား ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ အေနာက္ျခမ္း ရခိုင္ျပည္နယ္သို႔ ႐ိုက္တာသတင္းေထာက္ ေရာက္ရွိခဲ့စဥ္က ၾကားရသည့္အသံမ်ားႏွင့္ တိုက္ဆိုင္တူညီေနသည္။ အလြန္ျပင္းထန္သည့္ စနစ္တက် တိုက္ခိုက္မႈမ်ား ရွိေနေၾကာင္း ျပည္ေထာင္စုအစိုးရ၏ စစ္ဖက္သတင္းရင္းျမစ္တခုက ဆိုသည္။ သူတို႔ကို ရခိုင္အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒီ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား တည္ေထာင္ထားသည့္ ႏိုင္ငံေရးပါတီတခုက ဦးေဆာင္ခဲ့ေၾကာင္း၊ ဘုန္းႀကီးမ်ားက ေသြးထိုးလံႈ႕ေဆာ္ခဲ့ေၾကာင္းႏွင့္ အခ်ိဳ႕ေသာ မ်က္ျမင္သက္ေသမ်ား၏ ေျပာျပခ်က္အရ ေဒသဆိုင္ရာ လံုၿခံဳေရးတပ္ဖြဲ႔မ်ားကိုယ္တိုင္က အားေပးကူညီခဲ့ေၾကာင္း ေျပာၾကသည္။
ေနာက္ဆံုးျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ ေသြးေခ်ာင္းစီးမႈတြင္ ျပႆနာႀကီးထြားမလာခင္ အခ်ိန္မီ ထိန္းခ်ဳပ္ခဲ့သင့္ေၾကာင္း စစ္တပ္မွ အရာရွိေဟာင္းတဦးလည္းျဖစ္၍ ႏွစ္ေပါင္း၂၀ ခန္႔ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားလည္း ျဖစ္ခဲ့သည္ မိတၳီလာၿမိဳ႕နယ္ လႊတ္ေတာ္ အမတ္ ဦး၀င္းထိန္က ေျပာသည္။ သူက မႏၲေလးတိုင္း၏ လံုၿခံဳေရးအႀကီးအကဲျဖစ္သူ ဗိုလ္မွဴးႀကီးေအာင္ေက်ာ္မိုးအေနျဖင့္ ျပတ္သားေသာ အမိန္႔မ်ားထုတ္ျပန္ကာ ဆူပူမႈမ်ား ရပ္တန္႔သြားေအာင္ လုပ္ခဲ့သင့္သည္ဟု ဆိုသည္။ မိတၳီလာႏွင့္ အနီးတ၀ိုက္တြင္ အေျခခ်စစ္စခန္းေပါင္းမ်ားစြာရွိၿပီး ဗိုလ္မွဴးႀကီးေအာင္ေက်ာ္မိုး၏ အမိန္႔ကိုနာခံရမည့္ စစ္သည္ေထာင္ႏွင့္ခ်ီ၍ ရွိေနသည္။
ဗိုလ္မွဴးႀကီးေအာင္ေက်ာ္မိုးကမူ အာဏာပိုင္မ်ားအေနႏွင့္ သူတို႔အလုပ္ သူတို႔လုပ္ခဲ့ေၾကာင္း ေျပာသည္။ “ဒါက စစ္ပြဲတပြဲ နဲ႔တူပါတယ္၊ အစပိုင္းမွာ လူဘယ္ေလာက္လိုမယ္ ဒါမွမဟုတ္ ဘယ္ေလာက္ႀကီးထြားလာမယ္ ဆိုတာ ဘယ္သူမွ မခန္႔ မွန္းႏိုင္ပါဘူး၊ ဒါေပမယ့္ ကာကြယ္ေပးမႈေတြ လုပ္ခဲ့ပါတယ္” ဟု သူက ဆိုသည္။
ႏိ္ုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေဟာင္း တေယာက္ျဖစ္ၿပီး ျမန္မာတို႔က ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္နီးပါး အေလးထားျခင္းခံရသူ မင္းကိုႏိုင္လည္း ပဋိပကၡျဖစ္စဥ္မ်ား အစတြင္ မိတၳီလာသို႔ ေရာက္ရွိလာခဲ့ေသးသည္။ သူက ဆူပူသူမ်ားသည္ စနစ္တက် လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၾကေၾကာင္း၊ လက္ထဲတြင္ ဖုန္းမ်ားကိုင္ထားၾကေၾကာင္း၊ ၿမိဳ႕တြင္းက ထြက္လာသည့္ ကားမ်ားကို ဘုန္းႀကီးေတြက စံုစမ္းစစ္ေဆးၾကေၾကာင္း အၾကမ္းဖက္သတ္ျဖတ္မႈမ်ားအၿပီးတြင္ ေျပာျပသည္။ ေျမတူးေျမေကာ္စက္ ကို အသံုးျပဳ၍ အေဆာက္အအံုအခ်ိဳ႕ကို ဖ်က္ဆီးခဲ့ၾကသည္။ “ရိုးရိုးသာမန္လူေတြအေနနဲ႔ ဘူဒိုဇာ ဘယ္ေမာင္းတတ္မွလဲ” ဟု မင္းကိုႏိုင္ကဆိုသည္။
ကုလသမဂၢ၏ ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္ကလည္း ဆူပူအၾကမ္းဖက္မႈျဖစ္စဥ္မ်ားတြင္ အစိုးရဖက္က ပါ၀င္ပတ္သက္ခဲ့ေၾကာင္း အစီရင္ခံစာမ်ား ရရွိထားေၾကာင္း ေျပာသည္။ တခါတရံ စစ္သားမ်ား ႏွင့္ ရဲတပ္ဖြဲ႔ ၀င္မ်ားသည္ အၾကမ္းဖက္ သတ္ျဖတ္မႈမ်ား က်ဴးလြန္ေနသည္ကို ဒီတိုင္းရပ္ၾကည့္ေနခဲ႔သည္ဟု ဆိုသည္။ “ဒါက ဘာကိုေဖၚျပေနသလဲဆိုေတာ့ အစိုးရရဲ႕ တခ်ိဳ႕ေသာအစိတ္အပိုင္းေတြက ဒီကိစၥေတြမွာ တိုက္႐ိုက္ျဖစ္ျဖစ္၊ သြယ္၀ိုက္ ၿပီးေတာ့ပဲျဖစ္ျဖစ္ ပတ္သက္ခဲ့တယ္၊ ေထာက္ခံခဲ့တယ္လို႔ ယူဆႏိုင္စရာ ျဖစ္ေနပါတယ္” ဟု ကုလသမဂၢ၏ လူ႔အခြင့္အေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္ ေသာမတ္စ္ ကြင္တားနားက ေျပာသည္။
သမၼတ၏ ေျပာေရးဆိုခြင့္ရွိသူ ျပန္ၾကားေရး ဒု ၀န္ႀကီးဦးရဲထြဋ္က ထိုစြပ္စြဲခ်က္မ်ားသည္ မခုိင္လံုေၾကာင္း ျငင္းပယ္ခဲ့သည္။ “တကယ္ေတာ့ စစ္တပ္နဲ႔ အစိုးရမွာ ဒီအေျခအေနနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး တာ၀န္မရွိပါဘူး” ဟု သူကဆိုသည္။
ပဋိပကၡ၏ တတိယေျမာက္ေန႔ျဖစ္ေသာ မတ္လ ၂၂ ရက္ေန႔ မြန္းလြဲပိုင္းတြင္ အာဏာပိုင္မ်ားက စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအမိန္႔ ထုတ္ျပန္လိုက္သည္။ ထိုအခ်ိန္အထိ လူ ၃ ဦးသာ ဖမ္းဆီးႏိုင္ခဲ့ေသးသည္။ သူတို႔အားလံုး လက္နက္မ်ား သယ္ေဆာင္ လာၾကေၾကာင္း ရဲ အရာရွိတဦးကေျပာျပသည္။ ဖမ္းဆီးမႈမ်ား ပိုမိုျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး ေနာက္တေန႔ေရာက္သည္ႏွင့္ ဆူပူမႈမ်ား လည္း ရပ္ဆိုင္းသြားေတာ့သည္။ အေဆာက္အဦ စုစုေပါင္း ၁၅၉၄လံုး ဖ်က္ဆီးခံလိုက္ရေၾကာင္း တိုင္းေဒသႀကီးအစိုးရ က ထုတ္ျပန္ေၾကညာသည္။
ေနာက္တရက္ၾကာေသာအခါ အစိုးရ႐ံုးစိုက္ရာ ေနျပည္ေတာ္၏ ဆင္ေျခဖံုးျဖစ္ေသာ တပ္ကုန္းၿမိဳ႕တြင္ ဆူပူမႈတခ်ိဳ႕ ျပန္ေပၚလာသည္။ ထို႔ေနာက္ ေတာင္ဖက္ရွိ ပဲခူးတိုင္းဆီကို စုန္ဆင္းသြားျပန္သည္။ မတ္လ ၂၉ ရက္ေန႔အထိ ျမန္မာႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္းရွိ ၿမိဳ႕ရြာ ၁၅ ခုခန္႔ မူဆလင္ဆန္႔က်င္ေရး အဓိက႐ုဏ္းမ်ားေၾကာင့္ ထိခိုက္ပ်က္စီးခဲ့ရသည္။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္ လည္း အခ်ိဳ႕ေသာ မူဆလင္ပိုင္ေသာ ေစ်းဆိုင္မ်ားကို ပိတ္ထားၿပီး အျခားေနရာမ်ားကို သြားေရာက္တိမ္းေရွာင္ၾကသည္ကို ေတြ႔ရသည္။
ဧၿပီလ ၂ရက္ေန႔တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕မွာ မူဆလင္ ဘာသာေရးေက်ာင္းတေက်ာင္းတြင္ မီးေလာင္မႈျဖစ္ပြားခဲ့ၿပီး ေယာက္်ားေလး ၁၃ ေယာက္ေသဆံုးခဲ့သည္။ ၀မ္းနည္းေၾကကြဲေနၾကေသာ သူတို႔၏ ေဆြမ်ိဳးမ်ားက ဤမီးေလာင္မႈသည္ မေတာ္တဆ မဟုတ္ဘဲ ဖန္တီးယူခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္ဟု ယံုၾကည္ေနၾကသည္။ ေက်ာင္း၏ ၾကမ္းျပင္သည္ မီးေလာင္ေနစဥ္က ဆီမ်ားျဖင့္ ရႊဲစိုေနသည္ကို အံ့ၾသဖြယ္ေတြ႔ရေၾကာင္း သူတို႔ကေျပာသည္။ ရန္ကုန္မွ အစိုးရတာ၀န္ရွိသူမ်ားကမူ မီးအားျမွင့္စက္မွ ေရွာ့ ျဖစ္ ၿပီး စတင္ေလာင္ကၽြမ္းခဲ့သည္ဟု ထုတ္ျပန္ခဲ့၏။
အခ်ိဳ႕ေသာ ေကာလဟာလမ်ားက ဆူပူအံုၾကြမႈမ်ားကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးကို ေႏွာက္ယွက္ဟန္႔တားလိုသည့္ ေရွး႐ိုးစြဲအုပ္စုမ်ားက ေနာက္ကြယ္မွ ႀကိဳးကိုင္ဖန္တီးခဲ့သည္ဟုသည္။ သို႔မဟုတ္ ယခင္စစ္အစိုးရႏွင့္ နီးစပ္သည့္ လုပ္ငန္းရွင္ ခ႐ိုနီသူေဌးႀကီးမ်ားက မူဆလင္မ်ားကို စီးပြားေရးေလာကက ဖယ္ထုတ္ၿပီး လြတ္သြားသည့္ေနရာတြင္ ၀င္ေရာက္ေနရာယူလိုၾက၍ ျဖစ္သည္ဟု ယူဆသူေတြလည္း ရွိသည္။ ဒုတိယအေၾကာင္းျပခ်က္ကို ျဖစ္ႏိုင္သည္ဟု ယံုၾကည္သူ မူဆလင္လုပ္ငန္းရွင္ေတြထဲတြင္ မိတၳီလာၿမိဳ႕မွ အသက္ ၆၇ႏွစ္ အ႐ြယ္ရွိ ဦးအုန္းသြင္လည္းပါသည္။
“ဒါက ဘာသာေရးတင္မဟုတ္ပါဘူး၊ စီးပြားေရးလဲပါတယ္” ဟု ဖ်က္ဆီးခံလုိက္ရသည့္ သူ၏ သတၱဳထည္လုပ္ငန္းဆိုင္ ကို ျပန္လည္စစ္ေဆးေနရင္း ေျပာလိုက္သည္။ ႏွစ္သံုးဆယ္ သက္တမ္းရွိၿပီျဖစ္ေသာ သူ၏ဆိုင္သည္ မိတၳီလာၿမိဳ႕၏ စည္ကား အခ်က္က်ေသာ လမ္းေထာင့္တခုတြင္တည္ရွိသည္။ အျခားေသာမူဆလင္မ်ားလိုပင္ ဦးအုန္းသြင္သည္ သူ၏ မ်ိဳး႐ိုးကို မ်ိဳးဆက္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားအထိ ရွင္းျပႏိုင္သူျဖစ္သည္။ အျခားေသာ မူဆလင္မ်ားလိုပင္ အျမတ္အစြန္းေကာင္းေသာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းတခုကို ပိုင္ဆိုင္ၿပီး ဒါဇင္ႏွင့္ခ်ီေသာ ဗုဒၶဘာသာမိတ္ေဆြမ်ား ရွိသူျဖစ္သည္။ ထို မိတ္ေဆြမ်ားထဲမွ တေယာက္က သူ႔ကို အဓိက႐ုဏ္းထဲကေန လြတ္ေျမာက္ေအာင္ကူညီေပးခဲ့၏။
ယာယီ ဒုကၡသည္စခန္း
အစိုးရအထက္တန္းေက်ာင္း၏ ႏွစ္ထပ္လံုးတြင္ လူ၂၀၀၀ ေလာက္ႏွင့္ ျပည့္သိပ္ေနသည္။ ထိုေနရာသည္ မိတၳီလာၿမိဳ႕ရွိ ဒုကၡသည္မ်ားအတြက္ ျပဳလုပ္ေပးထားသည့္ စခန္းေတြထဲက တခုျဖစ္သည္။ ကုလသမဂၢ၏ အဆိုအရ မိတၳီလာၿမိဳ႕တြင္ ဒုကၡသည္ေပါင္း ၁၁၀၀၀ ခန္႔ရွိသည္။ အမ်ားစုက အနားရွိ အားကစားကြင္းႀကီးထဲမွာ စုၿပံဳေနၾကရ၏။
လုပ္ငန္းမ်ား ဖ်က္ဆီးျခင္းခံလိုက္ရသည့္ မူဆလင္စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ား အေနႏွင့္လည္း ၎တို႔ပိုင္ဆိုင္ခဲ့ေသာ အဆင့္ျမင့္ အိမ္ၿခံေျမမ်ားကို ျပန္လည္ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ ရ မရ ဆိုသည့္ကိစၥမွာလည္း ခုခ်ိန္ထိ ျပတ္သားစြာ မသိရွိရေသးေပ။ တိုင္းေဒသႀကီး အႀကီးအကဲျဖစ္သူ ဦးရဲျမင့္က ၎တို႔ကို ေနရာအသစ္သို႔ေရႊ႕ေျပာင္းခ်ထားေပးမည္ဟု ဆိုသည္။ ရခိုင္ျပည္နယ္ မွာကဲ့သို႔ ယင္းေပၚလစီသည္ ခြဲျခားေနထိုင္ေစျခင္းျဖင့္ အျခားေသာ မၿငိမ္သက္မႈမ်ားျဖင့္ ေနာက္ျပန္ ဆိုးက်ိဳးမ်ား ရရွိႏိုင္သည္။
“ဒီေနရာမွာ ေအးခ်မ္းတည္ၿငိမ္သြားၿပီ၊ ဥပေဒစိုးမိုးေရး ရွိလာၿပီဆိုရင္ ျပန္လည္ေနရာခ်ထားဖို႔အတြက္ က်ေနာ္တို႔ စဥ္းစားမွာပါ” ဟု ဦးရဲျမင့္က ေျပာသည္။
ဒုကၡသည္မ်ားရွိေနေသာ အထက္တန္းေက်ာင္းသည္ အက်ဥ္းေထာင္တခုႏွင့္ တူေန၏။ အတြင္းရွိမူဆလင္မ်ားသည္ သူတို႔သေဘာႏွင့္သူတို႔ အျပင္ကိုထြက္ခြင့္မရွိေပ။ သူငယ္ခ်င္းမ်ားႏွင့္ ေဆြမ်ိဳးမ်ားက အျပင္တြင္ေစာင့္ေနၾကသည္။ ရဲမ်ားက စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားကို မူဆလင္မ်ားႏွင့္ ေတြ႔ဆံုစကားေျပာခြင့္မေပးပါ။ ၀င္ေပါက္ကိုပင္ ျဖတ္ေက်ာ္သြားခြင့္ မရွိပါ။
“ညဖက္ဆို အိပ္လို႔မရဘူး၊ ေနာက္တခါ တိုက္ခိုက္မႈေတြျဖစ္လာဦးမယ္လို႔ပဲ ေတြးေနမိတယ္” ဟု သူ၏ ၀မ္းကြဲေဆြမ်ိဳး ၁၀ ေယာက္ကို ေတြ႔ဆံုခြင့္ရရန္ ေစာင့္ဆိုင္းေနေသာ အသက္ ၄၀ အရြယ္ရွိ ေက်ာ္စိုးျမင့္က ေျပာသည္။ မၾကာမီ သူ႔ကို အေစာင့္ေတြက အေ၀းကုိ ထြက္သြားခိုင္းလိုက္ၾက၏။ “က်ေနာ္တို႔ ေၾကာက္ေနၾကပါတယ္” ဟု သူေျပာခဲ့သည္။
မည္သူေတြကို ဖမ္းဆီးထားသည္ဆိုသည့္ အခ်က္ကလည္း ရွင္းလင္းျခင္း မရွိေပ။ သို႔ေသာ္ ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းထားသူေတြထဲတြင္ ေရႊဆိုင္ပိုင္ရွင္ ပါ၀င္ေၾကာင္းကိုေတာ့ ရဲအဖြဲ႔၏ ေျပာျပခ်က္အရ သိရသည္။
ေရႊဆံညွပ္ပိုင္ရွင္ ေဒၚေအးေအးျမင့္ကေတာ့ ႀကံဳေတြ႔ခဲ့ရသည့္ ျဖစ္ရပ္ေတြေၾကာင့္ ခုခ်ိန္ထိ ထိတ္လန္႔တုန္လႈပ္ေနဆဲ ရွိေသးသည္။ “အသတ္ခံလိုက္ရတဲ့ မူဆလင္ေတြအတြက္ က်မ စိတ္မေကာင္းပါဘူး၊ လူေတြအားလံုး တူတူပါပဲ။ အေပၚယံ အသားေရာင္ေလးပဲ ကြဲျပားၾကတာပါ။ က်မ ဆံညွပ္ကေလးေၾကာင့္ ဘာေတြျဖစ္လာရတယ္ဆိုတာ က်မ မသိေတာ့ပါဘူး” ဟု သူက ဆိုသည္။
(႐ိုက္တာသတင္းေထာက္ Jason Szep ၏ Special Report: Buddhist monks incite Muslim killings in Myanmar ကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ႏိုင္မင္းသြင္က ဘာသာျပန္သည္)
http://www.reuters.com/article/2013/04/08/us-myanmar-violence-specialreport-idUSBRE9370AP20130408
MEIKHTILA, Myanmar |
(Reuters) - The Buddhist monk grabbed a young Muslim girl and put a knife to her neck."If you follow us, I'll kill her," the monk taunted police, according to a witness, as a Buddhist mob armed with machetes and swords chased nearly 100 Muslims in this city in central Myanmar.
It was Thursday, March 21. Within hours, up to 25 Muslims had been killed. The Buddhist mob dragged their bloodied bodies up a hill in a neighborhood called Mingalarzay Yone and set the corpses on fire. Some were found butchered in a reedy swamp. A Reuters cameraman saw the charred remains of two children, aged 10 or younger.
Ethnic hatred has been unleashed in Myanmar since 49 years of military rule ended in March 2011. And it is spreading, threatening the country's historic democratic transition. Signs have emerged of ethnic cleansing, and of impunity for those inciting it.
Over four days, at least 43 people were killed in this dusty city of 100,000, just 80 miles north of the capital of Naypyitaw. Nearly 13,000 people, mostly Muslims, were driven from their homes and businesses. The bloodshed here was followed by Buddhist-led mob violence in at least 14 other villages in Myanmar's central heartlands and put the Muslim minority on edge across one of Asia's most ethnically diverse countries.
An examination of the riots, based on interviews with more than 30 witnesses, reveals the dawn massacre of 25 Muslims in Meikhtila was led by Buddhist monks - often held up as icons of democracy in Myanmar. The killings took place in plain view of police, with no intervention by the local or central government. Graffiti scrawled on one wall called for a "Muslim extermination."
Unrest that ensued in other towns, just a few hours' drive from the commercial capital of Yangon, was well-organized, abetted at times by police turning a blind eye. Even after the March 21 killings, the chief minister for the region did little to stop rioting that raged three more days. He effectively ceded control of the city to radical Buddhist monks who blocked fire trucks, intimidated rescue workers and led rampages that gutted whole neighborhoods.
Not all of the culprits were Buddhists. They may have started the riots, but the first man to die was a monk slain by Muslims.
Still, the Meikhtila massacre fits a pattern of Buddhist-organized violence and government inaction detailed by Reuters in western Myanmar last year. This time, the bloodshed struck a strategic city in the very heart of the country, raising questions over whether reformist President Thein Sein has full control over security forces as Myanmar undergoes its most dramatic changes since a coup in 1962.
In a majority-Buddhist country known as the "Golden Land" for its glittering pagodas, the unrest lays bare an often hidden truth: Monks have played a central role in anti-Muslim unrest over the past decade. Although 42 people have been arrested in connection to the violence, monks continue to preach a fast-growing Buddhist nationalist movement known as "969" that is fueling much of the trouble.
The examination also suggests motives that are as much economic as religious. In one of Asia's poorest countries, the Muslims of Meikhtila and other parts of central Myanmar are generally more prosperous than their Buddhist neighbors. In Myanmar as a whole, Muslims account for 5 percent of the populace. In Meikhtila, they comprise a third. They own prime real estate, electronics shops, clothing outlets, restaurants and motorbike dealerships, earning conspicuously more than the city's Buddhist majority, who toil mostly as laborers and street vendors.
As Myanmar, also known as Burma, emerges from nearly half a century of isolation and military misrule, powerful business interests are jockeying for position in one of Asia's last frontier markets. The recent violence threatens to knock long-established Muslim communities out of that equation, stoking speculation the unrest is part of a bigger struggle for influence in reform-era Myanmar.
The failure of Nobel Peace Prize-winner Aung San Suu Kyi, now opposition leader in parliament, to defuse the tension further undermines her image as a unifying moral force. Suu Kyi, a devout Buddhist, has said little, beyond warning that the violence could spread if not dealt with by rule of law.
Suu Kyi declined to be interviewed for this story.
GOLD HAIR CLIP
The spark was simple enough.
Aye Aye Naing, a 45-year-old Buddhist woman, wanted to make an offering of food to local monks. But she needed money, she recalled, sitting in her home in Pyon Kout village. At about 9 a.m. on March 20, a day before the massacre, she brought a gold hair clip to town. She had it appraised at 140,000 kyat ($160). With her husband and sister, she entered New Waint Sein, a Muslim-owned gold shop, which offered her 108,000 kyat. She wanted at least 110,000.
Shop workers studied the gold, but the clip came back damaged, she said. The shop owner, a young woman in her 20s, now offered just 50,000. The stout mother of five protested, calling the owner unreasonable. The owner slapped her, witnesses said. Aye Aye Naing's husband shouted and was pulled outside, held down and beaten by three of the store's staff, according to the couple and two witnesses.
Onlookers gathered. Police arrived, detaining Aye Aye Naing and the owner. The mostly Buddhist mob turned violent, hurling stones, shouting anti-Muslim slurs and breaking down the shop's doors, according to several witnesses. No one was killed or injured, but the Muslim-owned building housing the gold shop and several others were nearly destroyed.
"This shop has a bad reputation in the neighborhood," said Khin San, who says she watched the violence from her general store across the street. "They don't let people park their cars in front. They are quarrelsome. They have some hatred from the crowd."
That hatred had been further stoked by a leaflet signed by a group calling itself "Buddhists who feel helpless" and handed out a few weeks before. It suggested Muslims in Meikhtila were conspiring against Buddhists, assisted by money from Saudi Arabia, and holding shady meetings in mosques. It was addressed to the area's monks.
Tensions escalated. By about 5:30 p.m., four Muslim men were waiting at an intersection. As a monk passed on the back of a motorbike, they attacked. One hit the driver with a sword, causing him to crash, witnesses said. A second blow sliced the back of the monk's head. One of the men doused him in fuel and set him on fire, said Soe Thein, a mechanic who saw the attack. The monk died in hospital.
Soe Thein, a Buddhist, ran to the market. "A monk has been killed! A monk has been killed!" he cried. As he ran back, a mob followed and the riots began. Muslim homes and shops went up in flames.
Soe Thein identified the attackers by name and said he saw several in the village days after the monk was murdered. Police declined to say whether they were among 13 people arrested and under investigation related to the Meikhtila violence.
"WE JUST WANT THE MUSLIMS"
That evening, flames devoured much of Mingalarzay Yone, a mostly Muslim ward in east Meikhtila. The fire razed a mosque, an orphanage and several homes. Hundreds fled. Some hid in Buddhist friends' houses, witnesses said. About 100 packed into the thatched wooden home of Maung Maung, a Muslim elder.
As the mob swelled in size, Win Htein, a lawmaker in Suu Kyi's National League for Democracy party, tried to restrain the crowd but was held back. "Someone took my arm and said be careful or you will become a victim," he said.
About 200 police officers watched the riots in the neighborhood before leaving around midnight, he said.
By about 4 a.m., the Muslim men inside Maung Maung's house were braced for battle, chanting in Arabic and then shouting in Burmese, "We'll wash our feet in Burman blood." (The Burmans, or Bamah, are Myanmar's ethnic majority.) Nearly a thousand Buddhists were outside.
When dawn broke, at about 6 a.m., the only police presence in the area was a detail of about 10 officers. They slowly backed away, allowing the mob to attack, said Hla Thein, 48, a neighborhood Buddhist elder.
The Muslims fled through the side of the house, chased by men with swords, sticks, iron rods and machetes. Some were butchered in a nearby swamp, said Hla Thein, who recounted the events along with four other witnesses, both Buddhist and Muslim.
Others were cut down as they ran toward a hilltop road. "They chased them like they were hunting rabbits," said NLD lawmaker Win Htein.
Police saved 47 of the Muslims, mostly women and children, by encircling them with their shields and firing warning shots in the air, Hla Thein said. "We don't want to attack you," one monk shouted at the police, according to a policeman. "We just want the Muslims."
Ye Myint, the chief minister of Mandalay region that includes Meikhtila, told reporters later that day that the situation was "stabilizing." In fact, it was getting worse. Armed monks and Buddhist mobs terrorized the streets for the next three days, witnesses said.
They threatened Thein Zaw, a fireman trying to douse a burning mosque. "How dare you extinguish this fire," he recalls one monk shouting. "We are going to kill you." A group of about 30 monks smashed the sign hanging outside his fire station and tried to block his truck. He drove through a hail of stones, one striking below his eye, and crashed, he said, showing his wound.
"A monk with a knife at one point swung at me," said Kyaw Ye Aung, a junior firefighter who, like Thein Zaw, is Buddhist.
Three days later, on the hill where Muslim bodies were burned, this reporter found the remains of a mix of adults and children: pieces of human skull, vertebrae and other bones, and a singed child's backpack.
Nearby, municipal trucks dumped bodies in a field next to a crematorium in Meikhtila's outskirts. They were burned with old tires.
MURKY POLITICAL FORCES
Knife-wielding monks jar with Buddhism's better-known image of meditative pacifism.
Grounded in a philosophy of enlightenment, nonviolence, rebirth and the vanquishing of human desires, Buddhism eschews crusades or jihads. It traditionally embraces peace, clarity and wisdom — attributes of the Buddha who lived some 2,500 years ago.
About 90 percent of Myanmar's 60 million people are practicing Buddhists, among the world's largest proportion. Sheathed in iconic burgundy robes, Buddhist monks were at the forefront of Myanmar's struggle for democracy and, before that, independence.
Many Burmese find it easier to assume a cherished institution has been infiltrated by thugs and provocateurs than to admit the monkhood's central role in anti-Muslim violence in recent years.
On the streets of Meikhtila, witnesses saw monks from well-known local monasteries. They also saw monks from Mandalay, the country's second-largest city and a center of Burmese culture about 100 miles to the north. One such visitor was the nationalistic monk Wirathu.
Wirathu was freed last year from nine years in jail during an amnesty for hundreds of political prisoners, among the most celebrated reforms of Myanmar's post-military rule. He had been locked up for helping to incite deadly anti-Muslim riots in 2003.
Today, the charismatic 45-year-old with a boyish smile is an abbot in Mandalay's Masoeyein Monastery, a sprawling complex where he leads about 60 monks and has influence over more than 2,500 residing there. From that power base, he is leading a fast-growing movement known as "969," which encourages Buddhists to shun Muslim businesses and communities.
The three numbers refer to various attributes of the Buddha, his teachings and the monkhood. In practice, the numbers have become the brand of a radical form of anti-Islamic nationalism that seeks to transform Myanmar into an apartheid-like state.
"We have a slogan: When you eat, eat 969; when you go, go 969; when you buy, buy 969," Wirathu said in an interview at his monastery in Mandalay. Translation: If you're eating, traveling or buying anything, do it with a Buddhist. Relishing his extremist reputation, Wirathu describes himself as the "Burmese bin Laden."
He began giving a series of controversial 969 speeches about four months ago. "My duty is to spread this mission," he said. It's working: 969 stickers and signs are proliferating — often accompanied by violence.
Rioters spray-painted "969" on destroyed businesses in Meikhtila. Anti-Muslim mobs in Bago Region, close to Yangon, erupted after traveling monks preached about the 969 movement. Stickers bearing pastel hues overlaid with the numerals 969 are appearing on street stalls, motorbikes, posters and cars across the central heartlands.
In Minhla, a town of about 100,000 people a few hours' drive from Yangon, 2,000 Buddhists crammed into a community center on February 26 and 27 to listen to Wimalar Biwuntha, an abbot from Mon State. He explained how monks in his state began using 969 to boycott a popular Muslim-owned bus company, according to Win Myint, 59, chairman of the center that hosted the abbot.
After the speeches, the mood in Minhla turned ugly, said Tun Tun, 26, a Muslim tea-shop owner. Muslims were jeered, he said. A month later, about 800 Buddhists armed with metal pipes and hammers destroyed three mosques and 17 Muslim homes and businesses, according to police. No one was killed, but two-thirds of Minhla's Muslims fled and haven't returned, police said.
"Since that speech, people in our village became more aggressive. They would swear at us. We lost customers," said Tun Tun, whose tea shop and home were nearly destroyed by Buddhists on March 27. One attacker was armed with a chainsaw, he said.
A local police official made a deal with the mob: Rioters were allowed 30 minutes to ransack a mosque before police would disperse the crowd, according to two witnesses. They tore it apart for the next half hour, the witnesses said. A hollowed-out structure remains. Local police denied having made any such an agreement when asked by Reuters.
Two days earlier in Gyobingauk, a town of 110,000 people just north of Minhla, a mob destroyed a mosque and 23 houses after three days of speeches by a monk preaching 969. Witnesses said they appeared well organized, razing some buildings with a bulldozer.
"ENEMY BASES"
Wirathu denied directing the monks in Meikhtila and elsewhere.
"You have the right to defend yourselves. But you don't have the right to kill or destroy," he said in the interview.
Wirathu said he was in Meikhtila to persuade monks not to fight. At one point, he delivered a speech on a car roof. A first-hand account of what he said was not available.
He acknowledged spreading 969 and warned that Muslims were diluting the country's Buddhist identity. That is a comment he has made repeatedly in speeches and social media and by telephone in recent weeks to a large and growing following.
"With money, they become rich and marry Buddhist Burmese woman who convert to Islam, spreading their religion. Their businesses become bigger and they buy more land and houses, and that means fewer Buddhist shrines," he said.
"And when they become rich, they build more mosques which, unlike our pagodas and monasteries, are not transparent," he added. "They're like enemy base stations for us. More mosques mean more enemy bases, so that is why we must prevent this."
Wirathu fears Myanmar will follow the path of Indonesia after Islam entered the archipelago in the 13th century. By the end of the 16th century, Islam had replaced Hinduism and Buddhism as the dominant religion on Indonesia's main islands.
Wirathu began preaching the apartheid-like 969 creed himself in 2001, when the U.S. State Department reported "a sharp increase in anti-Muslim violence" in Myanmar. Anti-Muslim sentiment was fueled in March that year by the Taliban's destruction of Buddhist images in Bamiyan, Afghanistan, and in September by al Qaeda's attacks in the United States.
The monk continued until he was arrested in 2003 and sentenced to 25 years in prison for distributing anti-Muslim pamphlets that incited communal riots in his birthplace of Kyaukse, a town near Meikhtila. At least 10 Muslims were killed in Kyaukse by a Buddhist mob, according to a U.S. State Department report.
Wirathu has a quick answer to the question of who caused Meikhtila's unrest: the Buddhist woman who tried to sell the hair clip. "She shouldn't have done business with Muslims."
"STATE INVOLVEMENT"
Wirathu should be arrested, said Nyi Nyi Lwin, a former monk better known by his holy name U Gambira who led the "Saffron Revolution" democracy uprising in 2007 that was crushed by the military. "What he preaches deviates from Buddha's teachings," he said. "He is a monk. He is an abbot. And he is dangerous. He is becoming very scary and pitiful."
But Gambira said only the government can stop the anti-Muslim mood.
"In the past, they prevented monks from giving speeches about democracy and politics. This time they don't stop these incendiary speeches. They are supporting them," he said. "Because Wirathu is an abbot at a big monastery of about 2,500 monks, no one dares to speak back to him. The government needs to take action against him."
Hla Thein, a witness to the massacre in Meikhtila, said authorities did surprisingly little to stop the violence. "It was like they were waiting for an order that never came," he said.
One senior policeman told Reuters he expected to be ordered to forcibly restrain the riotous mob, but was told not even to use truncheons.
That pattern echoes what Reuters reporters found last year in an examination of October's anti-Muslim violence in Myanmar's western Rakhine State. There, a wave of deadly attacks was organized, according to central-government military sources. They were led by Rakhine Buddhist nationalists tied to a powerful political party in the state, incited by Buddhist monks, and, some witnesses said, abetted at times by local security forces.
The latest bloodshed could have been nipped in the bud, said NLD lawmaker Win Htein, a former army captain who spent 20 years as a political prisoner. He said the region's military commander, Aung Kyaw Moe, could have stopped the riots with a few stern orders - especially given that thousands of soldiers are permanently stationed in Meikhtila and nearby.
Aung Kyaw Moe insisted authorities did their job. "It is like a battle. When it first starts you can't really guess the manpower needed or how big it is going to be. But there was protection."
Min Ko Naing, a former political prisoner revered by Burmese nearly as much as Suu Kyi, was in Meikhtila as the violence began. After the massacre, he said, the mob looked well organized. Cell phones in hand, monks inspected cars leaving town, he said. A bulldozer was used to destroy some buildings. "The ordinary public doesn't know how to use a bulldozer," he said.
The U.N. special rapporteur on human rights in Myanmar said he had received reports of "state involvement" in the violence. Soldiers and police sometimes stood by "while atrocities have been committed before their very eyes, including by well-organized ultra-nationalist Buddhist mobs," said the rapporteur, Tomas Ojea Quintana. "This may indicate direct involvement by some sections of the state or implicit collusion and support for such actions."
Ye Htut, a presidential spokesman and deputy minister of information, called those accusations groundless. "In fact, the military and the government could not be concerned more about this situation," he said.
Authorities imposed martial law on the afternoon of March 22, the third day of violence. By then, only three people had been arrested, all of them for carrying weapons, a police official said. As they began to make more arrests, the unrest ended the next day. A total of 1,594 buildings were destroyed, the regional government said.
It started up a day later in Tatkon on the outskirts of the capital Naypyitaw. The riots then swept south to Bago Region, erupting along a highway just north of Yangon. By March 29, at least 15 towns and villages in central Myanmar had suffered anti-Muslims riots. In Yangon, some Muslims prepared for violence by Buddhists, shuttering shops and leaving to stay with relatives elsewhere.
On April 2, 13 Muslim boys died in a fire at a Yangon religious school. Many grieving relatives say they believe the blaze was deliberately set. The floors were surprisingly slick with oil during the blaze, they said. Yangon officials say it was caused by an electrical short circuit.
Some speculate the violence may be orchestrated by conservative forces pushing back at reformers. Or that crony businessmen linked to the former junta hope to knock Muslims out of business and create an economic vacuum in the heartlands that only they can fill. This last theory resonated with some Muslim businessmen such as Ohn Thwin, 67.
"This is both religious anger and economics," he said, surveying the remnants of his 30-year-old metalworking shop at a popular corner of Meikhtila, a strategic city where three highways intersect. Like many Muslims, he can trace his ancestry back several generations. And like many, he runs a profitable business and has dozens of Buddhist friends, including one who helped him escape the violence.
MAKESHIFT REFUGEE CAMPS
Across town, about 2,000 people cram into a two-story high school, one of several makeshift refugee camps housing about 11,000 of the town's Muslims, according to the United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs. Many more squeezed into a nearby stadium.
It's unclear if the Muslims whose businesses were destroyed will be able to reclaim their prime real estate. Ye Myint, the region's chief, said they may be moved to new areas - a policy that backfired in Rakhine State, where segregation has only led to further communal violence.
"Once we have achieved a time when there is peace, stability and the rule of law, then we look into resettlement," said Ye Myint.
The high school feels like a jail. Muslims inside cannot leave at will. Friends and relatives are kept waiting outside. Police block journalists from speaking with Muslims - even through a gate.
"I can't sleep at night. I keep thinking there will be another attack," said Kyaw Soe Myint, 40, who was waiting to see his 10 cousins inside before a guard shooed him away. "We're living with fear."
The identity of those arrested is unclear. But according to police, among those detained was the gold shop owner.
Aye Aye Naing, owner of the hair clip, remained shocked by the violence. "I feel sad for the Muslims who have been killed," she said. "All humans are the same; it's just the skin color that is different. We have friends who are Muslims." She said she doesn't know what became of her hair clip.
(Additional reporting by Min Zayer Oo.; Editing by Andrew R.C. Marshall, Michael Williams and Bill Tarrant.)
Saturday, April 13, 2013
Daw Suu Question and Answers Japan
13-04-2013-SAT
ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီ ေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္
ဂ်ပန္ေရာက္ ျမန္မာမ်ားႏွင့္ ေတြ ့ပြဲတြင္
ေမးခြန္းမ်ား ေမးသည္ကို ျပန္လည္ေျဖၾကားျခင္း
https://soundcloud.com/htaytintnl/daw-suu-question-and-answers
Wednesday, April 10, 2013
အၾကမ္းဖက္ရန္ တို ့မီး ရႈိ ့မီးမ်ားသို ့
အဂၤလိပ္ျမန္မာ ပထမ နယ္ခ်ဲ ့စစ္ပြဲက စျပီး
ကိုလိုနီ အုပ္ခ်ဳပ္မႈစနစ္နဲ ့ စခဲ့တဲ့ စစ္ပြဲ ။
ကိုယ့္မင္း ကိုယ္ခ်င္းနဲ ့ အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္ဖို ့
ျမန္မာရွင္ဘုရင္ ကာလကစျပီး ခုခံေရး စစ္ပြဲေတြ
ျမန္မာျပည္ အႏွံ ့အျပားမွာ တိုက္ခဲ့ၾကရတယ္ ။
ခင္ဗ်ားတို ့ ကၽြန္ေတာ္တို ့
ဘိုးဘြားဘီဘင္ေတြ အပါအဝင္
တိုင္းရင္းသားေပါင္းစံုက
အသက္ေတြ ေသြးေတြ ေပးျပီး ႏွစ္ ၁၀၀ ေက်ာ္ကိုလိုနီစနစ္ကို
နည္းမ်ိဳးစံုနဲ ့ဆန္ ့က်င္ခဲ့ရတယ္ ။
ျမန္မာျပည္ လြတ္လပ္ေရး ေနာက္ဆံုး အဆင့္မွာ
ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းက ဦးေဆာင္ျပီး
တိုင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္အမ်ားစုနဲ ့
လြတ္လပ္ေရး မဟာဗ်ဴဟာခ်မွတ္ျပီး ၁၉၄၈မွာ
တရားဝင္ လြတ္လပ္ေရး ယူေပးႏိုင္ခဲ့တယ္ ။
ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းကို မေစာ္ကားပါနဲ ့
ဒီလြတ္လပ္ေသာ ျမန္မာႏိူင္ငံအတြင္းမွာ
ဘိုးဘြားဘီဘင္ေနထိုင္လာၾကျပီး
အတူတကြ လြတ္လပ္ေရး တိုက္ပြဲဝင္ခဲ့တဲ့
တိုင္းရင္းသား အားလံုးကို ဌါေနတိုင္းရင္းသား အျဖစ္
ထိုက္ထိုက္တန္တန္ ဂုဏ္ျပဳတယ္ ။
ဒီႏုိင္ငံမွာ ေမြးလာခဲ့တဲ့
ခင္ဗ်ားအတြက္ ကၽြန္ေတာ့္ အတြက္ ေမြးဖြားေပးလိုက္တဲ့
မိဘေတြကို ေက်းဇူးတင္ ဂုဏ္ယူမိတယ္ ။
၁၉၆၂ ခုႏွစ္မွာ ျမန္မာျပည္ဟာ
စစ္အာဏာရွင္ လက္ေအာက္ကို က်ေရာက္ခဲ့တယ္ ။
တိုင္းရင္းသား ျပည္သူလူထု တရပ္လံုးက
ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ နည္းမ်ိဳးစံုနဲ ့ေတာ္လွန္ခဲ့ၾကတယ္ ။
အေရးအခင္းေပါင္းမ်ားစြာနဲ ့ ေသြးေျမက်ခဲ့ၾကရတယ္ ။
၁၉၈၈ မွာ တတိုင္းျပည္လံုး
ဒီမိုကေရစီ ေတာင္းဆိုပြဲၾကီးနဲ ့
သမၼတ ၃ ဆက္ ျပဳတ္က်သြားခဲ့ရတယ္ ။
ကၽြန္ေတာ္တို ့ ကိုယ္တိုင္
ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း လမ္းစဥ္ေရြးခ်ယ္ျပီး
နယ္စပ္ေတြမွာ ဆက္လက္ လက္နက္ကိုင္ခဲ့တယ္ ။
အခက္အခဲမ်ားစြာကို ရင္ဆိုင္ခဲ့ရတယ္ ။
ဂ်ပန္ေတြဆီမွာ ပါးရိုက္ခံျပီးသင္တန္းတက္ခဲ့တဲ့
ရဲေဘာ္သံုးက်ိတ္ ဝိဥာဥ္ေတြနဲ ့အတူ
ၾကံ ့ၾကံ ့ခံျပီး တိုက္ပြဲဝင္လာတာ ၂၅ ႏွစ္ ရွိလာခဲ့ျပီ ။
ဒီကာလေတြမွာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို
ဗဟိုျပဳ ေခါင္းေဆာင္စနစ္နဲ ့
ခြန္အားေတြ အင္အားေတြ တည္ေဆာက္ခဲ့ၾကရတယ္ ။
ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို မေစာ္ကားပါနဲ ့
ႏိုင္ငံတကာရဲ ့ အကူအညီနဲ ့
ျမန္မာျပည္ကို ဒီမိုကေရစီ စနစ္တည္ေဆာင္ဖို ့
စတင္ေျပာင္းလဲလာတဲ ့ကာလေရာက္လာပါျပီ ။
ဒီမိုကေရစီနဲ ့ လူ ့အခြင့္အေရးကို ေလးစားလိုက္နာမဲ့
တိုင္းရင္းသားအားလံုးနဲ ့လူထုအားလံုးကို
ဆက္လက္ျပီး လက္တြဲသြားမွာပါ ။
ျမန္မာ့ လြတ္လပ္ေရး သမိုင္း
ျမန္မာ့ ဒီမိုကေရစီ တိုက္ပြဲ သမိုင္းမွာ
အုပ္တခ်ပ္ သဲတပြင့္ မလုပ္ခဲ့ဘဲ မပါဝင္ဘဲ
အေခ်ာင္သမား စိတ္ဓါတ္ရွိသူေတြနဲ ့ လက္မတြဲလိုပါ ။
ကၽြန္ေတာ္တို ့စိတ္ႏွလံုးထဲက ေခါင္းေဆာင္ကို ေစာ္ကားသူေတြ
ကၽြန္ေတာ္တို ့ခ်စ္တဲ့ ျမန္မာျပည္ကို ေရာင္းစားသူေတြ ကို
ဆက္လက္ သည္းခံျပီး လက္တြဲ ရွင္းျပရန္မလိုဟု
ျပတ္သားစြာ ဆံုးျဖတ္လိုက္ပါသည္ ။
ျမန္မာျပည္တြင္းမွာ ေအးခ်မ္းစြာ ေနထိုင္လိုၾကေသာ
စစ္ဖိနပ္ေအာက္က တိုင္းရင္းသား ညီအကိုေမာင္ႏွမမ်ားကို
အစၥလာႏိူင္ငံမ်ား အားကိုးနဲ ့ နည္းမ်ိဳးစံုနဲ ့ျခိမ္းေျခာက္ကာ
အၾကမ္းဖက္သည့္ ႏိုင္ငံသားမ်ား ျဖစ္ေအာင္
လႈံေဆာ္ေနသည္ကို ရပ္ၾကေစလိုပါသည္ ။
ထို ့အတူ အင္တာနက္မွ
ျပည္တြင္းကို တို ့မီးရႈိ ့မီး လုပ္ေနေသာ
လူမ်ားလည္း ရပ္တန္းက ရပ္ေစလိုပါတယ္ ။
ဘာသာေရးကို ဘန္းျပျပီး
ထင္ေပၚေက်ာ္ၾကားမႈ တည္ေဆာက္ေနသူမ်ား
ရပ္တန္းက ရပ္ၾကပါ ။
ျမန္မာျပည္မွာ တရားဥပေဒ က်င့္သံုးဖို ့ ၾကိဳးစားၾကပါ ။
အမိျမန္မာျပည္သတင္းကို ပုဆိန္ရိုးလုပ္ျပီး
ဗီဒီယို သတင္းမ်ား ဓါတ္ပံုမ်ား လုပ္ၾကံ ျဖန္ေဝမႈမ်ားရပ္ၾကပါ ။
ျမန္မာျပည္ကို ဘာသာေရး စစ္ေျမျပင္ျဖစ္ေအာင္ မလုပ္ၾကပါနဲ ့ ။
ဒီကေန ့ ျမန္မာျပည္ အေျခအေနဟာ
လံႈ ့ေဆာ္မႈေတြေၾကာင့္ မလိုလားအပ္တဲ့
အၾကမ္းဖက္မႈေတြ ျဖစ္လာေနပါတယ္ ။
အစၥလာမ္ႏိုင္ငံမ်ားနဲ ့ စစ္ျဖစ္ေအာင္
သတင္းေပးလုပ္ေနသည္ဟု ယူဆသူ အားလံုးကို
ကၽြန္ေတာ္ ေဖ့ဘုတ္သူငယ္ခ်င္း စာရင္းထဲမွ
ရွာေဖြျပီး ျဖဳတ္ပါေတာ့မည္ ။
အၾကမ္းဖက္ရန္ အားေပးသူမ်ားကိုလည္း
ထိထိေရာက္ေရာက္ တစံုတခု ျပဳလုပ္မည္ျဖစ္ပါသည္ .
ျမန္မာျပည္တြင္းက တိုင္းရင္းသားလူထုမ်ား
ယဥ္ေက်းမႈနဲ ့အတူယဥ္တြဲေနထိုင္လိုေသာ
သူမ်ား အားလံုးကို ၾကိဳဆိုပါတယ္ ။
Subscribe to:
Posts (Atom)